Jedna piąta naszego organizmu składa się z białek. Aminokwasy to wszechstronne związki, będące dla nich podstawowym materiałem budulcowym. Mają zdolność do tworzenia tkanek, organów, mięśni, skóry, włosów i paznokci. Są niezbędne, do ciągłej naprawy struktur naszego ciała, a zwłaszcza mięśni. Po za tym, zabezpieczają nasze zdrowie, regenerując komórki, biorąc udział w przemianie cukrów i tłuszczów oraz wpływając na produkcję hormonów.

Aminokwasy

Aminokwasy biorą udział w wielu ważnych procesach życiowych, które każdego dnia zachodzą w organizmie człowieka. Są to podstawowe związki odżywcze dla komórek niezbędne dla ich zdrowia. Dzięki nim możliwy jest ich prawidłowy wzrost, namnażanie się oraz funkcjonowanie. Podstawowy podział wyróżnia aminokwasy egzogenne i endogenne. Część z nich musi być dostarczana organizmowi wraz z pożywieniem. Wsparciem są również suplementy diety, które możesz kupić w naszym sklepie internetowym

Aminokwasy, czyli kwasy karboksylowe

Kwasy karboksylowe, bo taka jest ich chemiczna nazwa, są odpowiedzialne za właściwe funkcjonowanie wszystkich procesów metabolicznych zachodzących w ludzkim ciele. Te niezwykle cenne substancje mają również zdolność transportowania składników odżywczych i tlenu w organizmie. Aminokwasy są zbudowane głównie z wodoru, tlenu, azotu i siarki.

Aminokwasy to pochodne kwasów organicznych. Różnica polega na tym, że co najmniej jeden z atomów wodoru jest zastąpiony grupą aminową. Występują we wszystkich organizmach żywych. W organizmie człowieka obecne są w postaci wolnej, ale również związanej – w formie białek i peptydów.

Białka w organizmie człowieka są zbudowane aż z 20 aminokwasów egzogennych i endogennych, a także ich pochodnych. Ich umiejscowienie w białku jest zdeterminowane genetycznie. W fizjologicznym pH mają one formę jonów.

Aminokwasy ważne dla organizmu człowieka to m.in.:

• kwas glutaminowy,
• kwas asparaginowy,
• glicyna,
• alanina,
• izoleucyna,
• leucyna,
• prolina,
• tryptofan.

Jakie są aminokwasy - podział aminokwasów

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje aminokwasów:

• endogenne,
• egzogenne.

Jednak aminokwasy dzieli się również ze względu na inne kryteria. Oprócz egzogennych i endogennych wyróżnia się również aminokwasy:

• z polarnym łańcuchem bocznym,
• z polarnym łańcuchem bocznym bez ładunku,
• z niepolarnym łańcuchem bocznym,
• glukogenne (substrat do syntezy glukozy),
• ketogenne (substrat do syntezy ciał ketonowych),
•  o rozgałęzionych łańcuchach bocznych.

Nie wszystkie kwasy karboksylowe stanowią budulec białek.

Aminokwasy egzogenne

Aminokwasy egzogenne nie są produkowane przez organizm człowieka. Dlatego konieczne jest dostarczanie ich z zewnątrz (źródłem jest pokarm lub suplement diety). Wśród nich są m.in.: metionina, lizyna, leucyna, walina, fenyloalanina, izoleucyna, metionina.

Aminokwasy endogenne

Aminokwasy endogenne są produkowane przez organizm. Synteza jest wystarczająca, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten rodzaj składników odżywczych. Zaliczane do tej grupy są m.in.: alanina, seryna, kwas asparaginowy, arginina.

Aminokwasy częściowo egzogenne

Istnieją również aminokwasy częściowo egzogenne. Mowa o takich, które mogą powstać z pewnych prekursorów. Na przykład cysteina z metioniny i tyrozyna z fenyloalaniny.

Aminokwasy rozgałęzione

Warto poruszyć również kwestię aminokwasów rozgałęzionych. Mają one rozległy boczny łańcuch alifatyczny. Dla przeciętnej osoby stanowią one 40% spożywanego białka wraz z pożywieniem.

Aminokwasy rozgałęzione (inaczej aminokwasy BCAA) to:

• leucyna,
• izoleucyna,
• walina.

Szczególnie podkreśla się rolę aminokwasów rozgałęzionych dla osób, które uprawiają sport. Dlatego w ich przypadku wskazana jest dodatkowa suplementacja preparatami, które zawierają BCAA. Należy pamiętać, że ludzki organizm nie jest w stanie syntetyzować ich samodzielnie.

Rolą aminokwasów rozgałęzionych jest:

• zapobiegają zużywaniu się białka przy intensywnym wysiłku fizycznym,
• obniżają ilość tryptofanu we krwi, a tym samym zapobiegają uczuciu zmęczenia po treningu,
• wspierają wykorzystanie białka do celów budulcowych,
• hamują katabolizm i przyspieszają anabolizm.

Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach bocznych wspierają regenerację mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym. Dzieje się tak, ponieważ wykazują potencjał antykataboliczny. Co ważne, ich rola to również zapobieganie się odkładaniu tkanki tłuszczowej.

Działanie aminokwasów egzogennych i endogennych

Niezbędne aminokwasy egzogenne i endogenne pełnią w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji. Są istotne nie tylko dla osób aktywnych fizycznie, aby wesprzeć gromadzenie tkanki mięśniowej i regenerację mięśni. Potrzebuje ich każdy z nich do syntezy białek, z których zbudowany jest nasz organizm.

Aminokwasy biorą również udział w procesach metabolicznych. Głównie węglowodanów i tłuszczów. Umożliwiają także syntezę neuroprzekaźników (m.in. acetylocholiny i kwasu γ-aminomasłowego). To właśnie dzięki nim możliwe jest przesyłanie impulsów nerwowych. Dzięki nim powstają również koenzymy oraz hormony.

Kwasy karboksylowe są prekursorami:

• adrenaliny,
• noradrenaliny,
• tyroksyny,
• trijodotyroniny,
• histaminy,
• serotoniny,
• dopaminy,
• melatoniny.

Te zaś mają wpływ na funkcjonowanie nie tylko poszczególnych narządów, ale całego organizmu.

Aminokwasy, w tym głównie tyrozyna, arginina, glutamina, glicyna i tryptofan, łączone z cynkiem, magnezem, potasem, wapniem oraz witaminą C i B6 uwalniają hormon wzrostu. To ważna informacja, ponieważ produkcja tego hormonu znacznie spada wraz z wiekiem. Po 50. roku życia całkowicie się zatrzymuje. Mamy jednak szansę wznowić jego uwalnianie poprzez odpowiednie wzbogacanie diety lub suplementację. Dzięki temu spadnie nasze zmęczenie, wzrośnie energia, witalność i sprawność intelektualna. Co jeszcze ciekawsze hormon wzrostu ma właściwości hamujące odkładanie tłuszczu.

Rola poszczególnych aminokwasów przedstawia się następująco:

• metionina m.in. pobudza komórki chrzęstne do tworzenia tkanki chrzęstnej,
• arginina jest kluczowym czynnikiem w tworzeniu kości. Jej niedobór może być przyczyną osteoporozy. Często używana jest we wspomagającym leczeniu impotencji,
• glutamina oprócz odżywiania mózgu może być bardzo pomocna w leczeniu zespołu nieszczelnych jelit,
• tauryna reguluje dostarczanie potasu i wapnia do serca a tym samym może wyeliminować zaburzenia jego rytmu,
• ornityna jest niezbędna dla utrzymania w dobrej kondycji układu immunologicznego i funkcjonowania wątroby,
• cysteina ma zdolności, które pomagają usuwać metale ciężkie z organizmu,
• kwas glutaminowy uczestniczy w wytwarzaniu energii i metabolizmie układu immunologicznego.

Dlatego też ważne, by dostarczyć organizmowi odpowiednich ilości aminokwasów.

Aminokwasy i układ odpornościowy

Aminokwasy są bardzo ważne również dla układu immunologicznego. W jaki sposób się to odbywa? Przeciwciała, będące podstawą układu immunologicznego, składają się właśnie z aminokwasów. A to oznacza, że osłabiony układ odpornościowy potrzebuje ich znacznie więcej. Przyglądając się bliżej kwasom karboksylowym, dochodzimy do wniosku, jak często niedoceniane jest ich znaczenie. Szczególnie jako prekursorów enzymów i neuroprzekaźników. A przecież regulują one niemal wszystkie procesy metaboliczne. To właśnie zaburzenie równowagi metabolicznej jest często odpowiedzialne za wiele poważnych chorób.

Naturalne uzupełnianie aminokwasów w organizmie

Bardzo ważne jest dostarczanie aminokwasów egzogennych wraz z pożywieniem, ponieważ organizm nie może ich sam wyprodukować. Ich dobrym źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego: mięso, jaja, przetwory mleczne. Są one obecne również w pokarmach roślinnych. Głównie: roślinach strączkowych, produktach zbożowych, bananach, orzechach i migdałach.

Niestety obecnie z wielu powodów nie można zagwarantować odpowiedniej ilości aminokwasów w naszej diecie. Głownie ze względu na spożywanie kiepskiej jakości żywności przetworzonej. Dlatego też zaleca się uzupełnianie aminokwasów. 

Aminokwasy - suplementy diety

Możliwe jest uzupełnienie niezbędnych aminokwasów przy pomocy suplementów diety. Wysokiej jakości naturalne preparaty kupisz w naszym sklepie internetowym. Mają one postać łatwych do połknięcia kapsułek, proszku lub tabletek. Oferujemy również suplementy diety z aminokwasami dla wegan.

Suplementacja kwasów karboksylowych powinna odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta preparatu. Konieczne jest przestrzeganie maksymalnej dobowej dawki. Suplement najlepiej przyjąć około 30 minut przed posiłkiem i wraz z produktami białkowymi. Wówczas najlepiej się wchłania.

Przeciwwskazanie do przyjmowania aminokwasów

>Suplementacja jest stosunkowo bezpieczna. Oczywiście pod warunkiem dobrania odpowiednich preparatów dostosowanych do potrzeb. Ważne jest też ścisłe przestrzeganie zalecanych porcji dziennych. Są jednak grupy osób, które powinny przed rozpoczęciem przyjmowania suplementów zasięgnąć porady lekarskiej.

Suplementacja aminokwasami może wywierać spore obciążenie nerek. To z kolei może być niebezpieczne dla osób a chorobami nerek lub zaburzeniami ich pracy.

Niektóre osoby mogą być uczulone lub mieć nietolerancję na konkretne aminokwasy. Przed rozpoczęciem suplementacji warto sprawdzić, czy nie ma się żadnych reakcji alergicznych na  określone aminokwasy.

Suplementacja może mieć wpływ na rozwój płodu lub niemowląt. Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji ważne jest skonsultowanie się z lekarzem.

Niektóre leki mogą mieć interakcje z aminokwasami. Dlatego ważne jest poinformowanie lekarza o wszelkich przyjmowanych medykamentach przed rozpoczęciem suplementacji.

Suplementacja u dzieci i młodzieży powinna odbywać się pod nadzorem lekarza. A to dlatego, że potrzeby żywieniowe dzieci są inne niż dorosłych. Nadmiar aminokwasów może być tu bardzo szkodliwy.

Bibliografia:

1. E. Bańkowski, Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
2. B. Frączek, M. Gacek, A. Grzelak, Żywieniowe wspomaganie zdolności wysiłkowych w grupie sportowców wyczynowych, “Problemy Higieny i Epidemiologii” 2012, nr 93, s. 817-823.