Jedna piąta naszego organizmu składa się z białek. Aminokwasy to wszechstronne związki, będące dla nich podstawowym materiałem budulcowym. Mają zdolność do tworzenia tkanek, organów, mięśni, skóry, włosów i paznokci. Są niezbędne, do ciągłej naprawy struktur naszego ciała, a zwłaszcza mięśni. Po za tym, zabezpieczają nasze zdrowie, regenerując komórki, biorąc udział w przemianie cukrów i tłuszczów oraz wpływając na produkcję hormonów. 

Aminokwasy

Aminokwasy biorą udział w wielu ważnych procesach życiowych, które każdego dnia zachodzą w organizmie człowieka. Są to podstawowe substancje odżywcze dla komórek. Dzięki nim możliwy jest ich prawidłowy wzrost, namnażanie się oraz funkcjonowanie. Podstawowy podział wyróżnia aminokwasy egzogenne i aminokwasy endogenne. Część z nich musi być dostarczana organizmowi wraz z pożywieniem. Wsparciem są również suplementy diety z aminokwasami, które możesz kupić w naszym sklepie internetowym.

Aminokwasy, czyli kwasy karboksylowe

Inaczej kwasy karboksylowe, bo taka jest ich chemiczna nazwa, są odpowiedzialne za właściwe funkcjonowanie wszystkich procesów metabolicznych zachodzących w ludzkim ciele. Te niezwykle cenne substancje mają również zdolność transportowania składników odżywczych i tlenu w organizmie. Aminokwasy są zbudowane głównie z wodoru, tlenu, azotu i siarki.

Aminokwasy to pochodne kwasów organicznych, w których co najmniej jeden z atomów wodoru jest zastąpiony grupą aminową. Występują we wszystkich organizmach żywych. W organizmie człowieka obecne są w postaci wolnej, ale również związanej – w formie białek i peptydów.

Białka w organizmie człowieka są zbudowane aż z 20 aminokwasów egzogennych i endogennych, a także ich pochodnych. Ich umiejscowienie w białku jest zdeterminowane genetycznie. Aminokwasy w fizjologicznym pH mają formę jonów.

Aminokwasy ważne dla organizmu człowieka to m.in.:

• kwas glutaminowy,
• kwas asparaginowy,
• glicyna,
• alanina,
• izoleucyna,
• leucyna,
• prolina,
• tryptofan.

Podział aminokwasów

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje aminokwasów:

• aminokwasy endogenne,
• aminokwasy egzogenne.

Jednak aminokwasy dzieli się również biorąc pod uwagę inne kryteria. Oprócz aminokwasów egzogennych i endogennych wyróżnia się również:

• aminokwasy z polarnym łańcuchem bocznym,
• aminokwasy z polarnym łańcuchem bocznym bez ładunku,
• aminokwasy z niepolarnym łańcuchem bocznym,
• aminokwasy glukogenne (substrat do syntezy glukozy),
• aminokwasy ketogenne (substrat do syntezy ciał ketonowych),
• aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach bocznych.

Nie wszystkie aminokwasy stanowią budulec białek.

Aminokwasy egzogenne

Aminokwasy egzogenne nie są produkowane przez organizm człowieka. Dlatego konieczne jest dostarczanie ich z zewnątrz (źródłem jest pokarm lub suplement diety). Aminokwasy egzogenne to m.in.: metionina, lizyna, leucyna, walina, fenyloalanina, izoleucyna, metionina.

Aminokwasy endogenne

Aminokwasy endogenne są produkowane przez organizm. Synteza jest wystarczająca, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten rodzaj składników odżywczych. Zaliczane do tej grupy aminokwasy to m.in.: alanina, seryna, kwas asparaginowy, arginina.

Aminokwasy częściowo egzogenne

Istnieją również aminokwasy częściowo egzogenne, czyli takie które mogą powstać z pewnych prekursorów np. cysteina z metioniny i tyrozyna z fenyloalaniny.

Aminokwasy rozgałęzione

Warto poruszyć również kwestię aminokwasów rozgałęzionych. Mają one rozgałęziony boczny łańcuch alifatyczny. Dla przeciętnej osoby stanowią one 40% spożywanego białka wraz z pożywieniem.

Aminokwasy rozgałęzione (inaczej aminokwasy BCAA) to:

• leucyna,
• izoleucyna,
• walina.

Szczególnie podkreśla się rolę aminokwasów rozgałęzionych dla organizmu osób, które uprawiają sport. Dlatego w ich przypadku wskazana jest dodatkowa suplementacja preparatami, które zawierają BCAA. Należy pamiętać, że ludzki organizm nie jest w stanie syntetyzować ich samodzielnie.

Rolą aminokwasów rozgałęzionych jest:

• zapobiegają zużywaniu się białka przy intensywnym wysiłku fizycznym,
• obniżają ilość tryptofanu we krwi, a tym samym zapobiegają uczuciu zmęczenia po treningu,
• wspierają wykorzystanie białka do celów budulcowych,
• hamują katabolizm i przyspieszają anabolizm.

Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach bocznych wspierają regenerację mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym.  Dzieje się tak, ponieważ wykazują potencjał antykataboliczny. Co ważne, rola aminokwasów rozgałęzionych to również zapobieganie się odkładaniu tkanki tłuszczowej.

Działanie aminokwasów egzogennych i endogennych

Niezbędne aminokwasy egzogenne i endogenne pełnią w organizmie człowieka wiele ważnych ról. Są ważne nie tylko dla osób aktywnych fizycznie, aby wesprzeć gromadzenie tkanki mięśniowej i regenerację mięśni. Potrzebuje ich każdy z nich do syntezy białek, z których zbudowany jest nasz organizm.

Aminokwasy biorą również udział w procesach metabolicznych. Głównie węglowodanów i tłuszczów. Umożliwiają także syntezę neuroprzekaźników (m.in. acetylocholiny i kwasu γ-aminomasłowego), dzięki którym możliwe jest przesyłanie impulsów nerwowych. Dzięki nim powstają również koenzymy oraz hormony (aminokwasy są prekursorami adrenaliny, noradrenaliny, tyroksyny, trijodotyroniny, histaminy, serotoniny, dopaminy, melatoniny), które mają wpływ na funkcjonowanie nie tylko poszczególnych narządów, ale całego organizmu.

Aminokwasy, w tym głównie tyrozyna, arginina, glutamina, glicyna i tryptofan, łączone z cynkiem, magnezem, potasem, wapniem oraz witaminą C i B6 uwalniają hormon wzrostu. To ważna informacja, ponieważ produkcja tego hormonu znacznie spada wraz z wiekiem, by po 50. roku życia całkowicie się zatrzymać. Mamy jednak szansę wznowić jego uwalnianie poprzez odpowiednie wzbogacanie diety lub suplementację. Dzięki temu spadnie nasze zmęczenie, wzrośnie energia, witalność i sprawność intelektualna. Co jeszcze ciekawsze hormon wzrostu ma właściwości hamujące odkładanie tłuszczu.

Rola poszczególnych aminokwasów przedstawia się następująco:

• metionina m.in. pobudza komórki chrzęstne do tworzenia tkanki chrzęstnej,
• arginina jest kluczowym czynnikiem w tworzeniu kości (jej niedobór może być przyczyną osteoporozy) często używana we wspomagającym leczeniu impotencji,
• glutamina oprócz odżywiania mózgu może być bardzo pomocna w leczeniu zespołu nieszczelnych jelit,
• tauryna reguluje dostarczanie potasu i wapnia do serca a tym samym może wyeliminować zaburzenia rytmu serca,
• ornityna jest niezbędna dla utrzymania w dobrej kondycji układu immunologicznego i funkcjonowania wątroby,
• cysteina ma zdolności które pomagają usuwać metale ciężkie z organizmu,
• kwas glutaminowy uczestniczy w wytwarzaniu energii i metabolizmie układu immunologicznego.

Dlatego też ważne by dostarczyć organizmowi odpowiednich ilości aminokwasów.

Aminokwasy i układ odpornościowy

Aminokwasy są bardzo ważne również dla układu immunologicznego. W jaki sposób się to odbywa? Przeciwciała – będące podstawą układu immunologicznego, składają się właśnie z aminokwasów. A to oznacza, że osłabiony układ odpornościowy potrzebuje ich znacznie więcej. Przyglądając się bliżej aminokwasom, dochodzimy do wniosku jak często niedoceniane jest ich znaczenie, jako prekursorów enzymów i neuroprzekaźników. A przecież aminokwasy regulują niemal wszystkie procesy metaboliczne. To właśnie zaburzenie równowagi metabolicznej jest często odpowiedzialne za wiele poważnych chorób.

Naturalne uzupełnianie aminokwasów w organizmie

Bardzo ważne jest dostarczanie aminokwasów egzogennych wraz z pożywieniem, ponieważ organizm nie może ich sam wyprodukować. Ich dobrym źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego: mięso, jaja, przetwory mleczne. Są one obecne również w pokarmach roślinnych. Głównie: roślinach strączkowych, produktach zbożowych, bananach, orzechach i migdałach.

Niestety obecnie z wielu powodów m.in. jakości pokarmów nie można zagwarantować odpowiedniej ilości aminokwasów w naszej diecie. Dlatego też zaleca się uzupełnianie aminokwasów. 

Aminokwasy - suplementy diety

Możliwe jest uzupełnienie niezbędnych aminokwasów przy pomocy suplementów diety. Wysokiej jakości naturalne preparaty kupisz w naszym sklepie internetowym. Mają one postać łatwych do połknięcia kapsułek, proszku lub tabletek. Oferujemy również suplementy diety z aminokwasami dla wegan.

Suplementacja aminokwasów powinna odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta preparatu. Konieczne jest przestrzeganie maksymalnej dobowej dawki. Suplement najlepiej przyjąć około 30 minut przed posiłkiem i wraz z produktami białkowymi – wówczas najlepiej się wchłania.

Źródła:

1. E. Bańkowski, Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2020.
2. B. Frączek, M. Gacek, A. Grzelak, Żywieniowe wspomaganie zdolności wysiłkowych w grupie sportowców wyczynowych, “Problemy Higieny i Epidemiologii” 2012, nr 93, s. 817-823.