Cynk - właściwości i zastosowanie

Właściwości cynku

Cynk pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka i bardzo trudno jest mu przypisać rolę z wyłącznie jednej kategorii. Wchodzi w skład ponad 80 enzymów, a oddziałuje na około 300. Ma wpływ na strukturę części białek, a także przyswajanie witamin, m.in. witaminy A. Uczestniczy również w procesie podziału komórek, a także bierze udział w metabolizmie węglowodanów i kwasów tłuszczowych.

Cynk ma znaczenie również ze względu na oddziaływanie na prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych. Wpływa na regulację cyklu menstruacyjnego u kobiet, a u mężczyzn wspiera płodność. Ma wpływ także na regulację poziomu testosteronu we krwi.

Działanie cynku w organizmie wspiera walkę ze szkodliwymi wolnymi rodnikami, które mogą być przyczyną wielu chorób i stanów zapalnych. Cynk wpływa także na ludzkie zmysły: zapachu, smaku, a nawet wzroku. Jedną z jego najważniejszych funkcji jest wspieranie układu immunologicznego w ochronie organizmu przed wirusami.

Wśród najważniejszych funkcji cynku w organizmie możemy wymienić:

• Udział w syntezie białek oraz kwasów nukleinowych RNA i DNA;
• Odpowiedzialność za kurczliwość mięśni;
• Udział w ekspresji genów;
• Udział w procesie produkcji insuliny;
• Utrzymywanie odpowiedniego stężenia witaminy A w organizmie, a także umożliwianie tkankom jej odpowiedniego zużycia;
• Wpływ na poprawę sprawności intelektualnej - dotyczy to głównie osób w podeszłym wieku;
• Udział w procesie regeneracji tkanek, a także mineralizacji kości;
• Działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne, a tym samym również wsparcie układu odpornościowego poprzez oddziaływanie na grasicę;
• Ochrona przed infekcjami;
• Wpływ na sprawną pracę tarczycy;
• Łagodzenie dolegliwości reumatycznych;
• Wzmacnianie naczyń krwionośnych, a co za tym idzie - przeciwdziałanie żylakom.

Cynk - szerokie działanie w organizmie

Cynk jest mikroelementem, który nie tylko wspiera odporność organizmu i działa przeciwzapalnie. Jego znaczenie dla organizmu ludzkiego jest ogromne. Dotyczy bowiem również pracy trzustki, która dostarcza do jelita enzymy umożliwiające trawienie posiłków oraz produkuje hormony, które regulują poziom glukozy we krwi. Cynk chroni także plamkę żółtą oka przed zwyrodnieniem i wpływa na słuch, łagodząc uczucie charakterystycznego dzwonienia, które pojawia się w stanach osłabienia. Utrzymanie odpowiedniego poziomu cynku w organizmie może być bardzo ważne w czasie leczenia cukrzycy i niedoczynności tarczycy, choć jego rola jest istotna również przy łagodzeniu objawów osteoporozy, zapalenia jelit, czy hemoroidów.

Cynk a włosy i paznokcie

Cynk ma spore znaczenie dla zdrowia włosów i paznokci. Odpowiedni poziom cynku w organizmie ogranicza sytuacje, w których włosy stają się cienkie i łamliwe. Cynk warunkuje również prawidłowy wzrost włosów, a także ogranicza ich wypadanie. Obniżone stężenie cynku może sprawiać, że włosy stają się matowe i tracą swój naturalny blask. Poziom cynku reguluje również pracę gruczołów łojowych, a to ma znaczenie dla osób, które zmagają się z problematycznymi stanami skóry głowy.

Cynk a ciąża

Odpowiednia ilość cynku jest ważna zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn, jeśli chodzi o płodność. W przypadku mężczyzn cynk wpływa na proces produkcji plemników i ich ruchliwość. U kobiet ma znaczenie dla regularności i prawidłowego przebiegu cyklu menstruacyjnego, ale także dla prawidłowego przebiegu ciąży.

Jego niedobór może zwiększyć prawdopodobieństwo poronienia, przedwczesnego porodu, czy odklejenia łożyska. Dodatkowo cynk pełni bardzo ważną rolę w procesie mineralizacji i kostnienia tak u dorosłych, jak i u dzieci. Ma to znaczenie już w życiu płodowym.

Cynk a odporność

Przy niedoborze cynku zaczyna szwankować układ odpornościowy człowieka. Cynk uaktywnia hormon o nazwie tymulina, który jest wydzielany przez grasicę i absolutnie niezbędny dla właściwej pracy limfocytów T. Cynk bierze udział nie tylko w tworzeniu tych limfocytów, ale również ma wpływ na to, że szybciej dojrzewają, wspierają układ odpornościowy i jego prawidłowe funkcjonowanie. Dodatkowo cynk bierze udział w procesie odpowiedzi immunologicznej. Jest to ważne, by organizm prawidłowo reagował na napotkanie zagrożenie i we właściwą stronę kierował działanie układu immunologicznego.

Cynk a stan skóry

Cynk ma znaczenie również ze względu na skórę. Istotne jest w tym przypadku hamowanie działania wolnych rodników. Cynk wpływa na przyspieszenie procesu gojenia się ran, a także łagodzi podrażnienia skóry. Jego odpowiedni poziom sprawia, że łatwiejsze staje się leczenie trądziku młodzieńczego i trądziku różowatego, a także poparzeń, wyprysków, a nawet łuszczycy.

Najlepsze źródła cynku - gdzie znajduje się go najwięcej?

Najłatwiej dostarczyć cynk z pomocą zdrowej i dobrze zbilansowanej diety. Duże ilości cynku znajdują się w następujących produktach:

• dzikie ostrygi;
• ryż dziki;
• nasiona, m.in. pestki dyni, quinoa, sezam, słonecznik;
• grzyby (kurki, pieczarki, shiitake);
• wątróbka;
• prawdziwe kakao;
• olej lniany;
• żółtko jaja.

Warto również wspomnieć, że białko zwierzęce pomaga we wchłanianiu cynku w jelicie cienkim, zwiększa jego przyswajalność, co zdecydowanie pomoże ograniczyć niedobór cynku. W związku z tym na wymienionej liście jednym z najbardziej wartościowych produktów z cynkiem jest wątróbka. Aby poprawić wchłanianie warto włączyć odpowiednią ilość białka zwierzęcego do diety.

Jak dawkować cynk?

Cynk można uzupełniać przyjmując również odpowiednie preparaty cynku. Kluczowe są odpowiednie porcje, ponieważ dla organizmu ludzkiego niebezpieczny może być zarówno niedobór, jak i nadmiar cynku. Dobowe wskazania spożycia cynku wynoszą:

• Niemowlęta do 12 miesiąca życia: 2 mg;
• Dzieci do 9 roku życia: 3-5 mg;
• Dzieci 9-18 lat: 8-11 mg;
• Dorosłe kobiety: 8 mg;
• Dorośli mężczyźni: 11 mg;
• Kobiety w ciąży: 11-12 mg;
• Kobiety w trakcie laktacji: 12-13 mg.

Co utrudnia wchłanianie cynku?

Odpowiedni proces wchłaniania cynku jest niezwykle ważny, by przyjmowane ilości mogły w organizmie pozostać i właściwie działać. W związku z tym należy ograniczyć czynniki, które wchłanianie cynku mogą zaburzyć i utrudnić. Wśród nich warto wymienić:

• spożywanie alkoholu;
• zbyt częste spożywanie cukru;
• spożywanie otrębów w zbyt dużych ilościach;
• obecność w diecie dużej ilości produktów bogatych w miedź.

Ograniczenie tych produktów jest ważne dla utrzymania odpowiedniego poziomu cynku w organizmie. Pomoże zwiększyć jego wchłanianie i ograniczyć ryzyko wystąpienia jego niedoborów.

Objawy niedoboru cynku

Na niedobór cynku narażone są osoby, które zmagają się z chorobami przewodu pokarmowego, a także chorobą alkoholową. Osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej również mogą mieć problemy, by dostarczyć z pożywieniem odpowiednie ilości cynku. Oprócz tego uważać muszą miłośnicy słodyczy (cukier) oraz kobiety w ciąży. Niedobór cynku najczęściej wiąże się z objawami:

• brak apetytu i suchość w ustach;
• zły stan skóry, włosów i paznokci;
• problemy skórne;
• podatność na infekcje;
• zmniejszone libido;
• przewlekłe zmęczenie i pogorszenie pamięci;
• zaburzenia smaku i węchu.

Powyższe objawy są informacją, że warto uzupełniać niedobory cynku urozmaicając dietę lub włączając odpowiednie suplementy diety.

Objawy nadmiaru cynku

Jak już wspomnieliśmy, niebezpieczny dla organizmu jest nie tylko niedobór cynku, ale również jego nadmiar. Do objawów należą:

• dolegliwości układu pokarmowego, m.in. wymioty, biegunka, ból brzucha;
• bóle i zawroty głowy;
• ogólne osłabienie;
• nadmierne pocenie się;
• halucynacje;
• metaliczny posmak w ustach.

Zbyt duże ilości cynku mogą również zaburzać wchłanianie innych substancji, np. miedzi. Do jego dawkowania warto zatem podchodzić odpowiedzialnie i rozsądnie.

Bibliografia:

1. Gawędzki J, Hryniewiecki L. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wyd. 2. PWN. Warszawa 2000.
2. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski
   
3. M. Kuras, M. Zielińska-Pisklak, K. Perz, Ł. Szeleszczuk, „Żelazo i cynk główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu”