Z jodowych inhalacji korzystamy chętnie podczas spacerów po nadmorskiej plaży. Czy możemy zapewnić organizmowi jego odpowiednią ilość również w inny sposób? Co jest źródłem jodu? Jak dostarczyć go do organizmu w pożądanych ilościach?
Jod – właściwości
Ludzkość poznała jod już w XIX wieku, choć początkowo twierdzono, że najważniejsze są w nim jego właściwości odkażające. Z upływem dekad naukowcy powiązali jednak jego działanie z poprawnym funkcjonowaniem tarczycy. W dużym uproszczeniu: uważano, że jod to jeden z tych pierwiastków, które przyczyniają się do tworzenia tarczycy.
Obecnie wiemy już, że jod jest w ludzkim organizmie niezbędny, ponieważ dzięki niemu produkowane są hormony tarczycy. Pierwiastek ten jest składnikiem tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Dlaczego jest to tak istotne?
- Hormony tarczycy pełnią ważną rolę w procesie metabolizmu witamin, kwasów nukleinowych, lipolizy, a także przemian węglowodanów.
- Ich rola jest bardzo istotna w procesie oddychania komórkowego i wytwarzania energii, syntezy białek i enzymów.
- Hormony tarczycy są odpowiedzialne za regulację wzrostu poszczególnych komórek w organizmie.
- Hormony tarczycy regulują temperaturę ciała.
Poszczególne procesy są dla poprawnego funkcjonowania ciała człowieka niezwykle ważne. To dlatego praca tarczycy powinna przebiegać bez zarzutu, a jod jest tutaj kluczowy, by było to możliwe. Działanie jodu jest ważne również dlatego, że ma właściwości przeciwutleniające. Może zatem działać przeciwzapalnie. To wystarczająco dużo argumentów, by zadbać o odpowiedni poziom jodu w swoim organizmie.
Jod w praktyce – jak działa na ludzki organizm?
Skomplikowane procesy, za które odpowiada w ludzkim ciele tarczyca, bardzo istotnie przekładają się na codzienne funkcjonowanie człowieka. Dlatego działanie jodu można obrazowo opisać na przykładzie tego, za co realnie w organizmie odpowiada. Dotyczy to bowiem serca, nerek, mięśni, przysadki mózgowej, a także układu nerwowego.
Jod a metabolizm
Odpowiednie działanie tarczycy ma wiele wspólnego z metabolizmem. Zbyt niski poziom jodu może oznaczać spowolniony metabolizm i idące za tym gorsze samopoczucie. Z kolei uzupełnianie braków jodu może sprawić, że metabolizm zauważalnie przyspieszy.
Jod a zaburzenia poznawcze
Spadek funkcji poznawczych również może być związany z niskim poziomem jodu. Jego wyregulowanie może pomóc redukować zaburzenia, zatem w sytuacji, gdy są one zauważalne, warto zbadać poziom jodu w organizmie.
Jod a odpowiedni poziom hormonów
Produkcja hormonów jest ważna nie tylko z punktu widzenia wyników na papierze. T4 reguluje inne hormony, a niski poziom jodu zdecydowanie to utrudnia. Przełoży się to na codzienne funkcjonowanie, np. częste zmęczenie, brak energii, czy wypadanie włosów.
Jod a antybiotyki
W działaniu jodu można dostrzec poziom ochrony przed patogenami podobny do tego, który oferują nam antybiotyki. To ważne, ponieważ w ten sposób możemy osiągnąć efekty antybiotykoterapii bez naruszania dobrych bakterii jelitowych. Utrzymywanie właściwego poziomu jodu w organizmie jest tu kluczowe.
Czym grozi niedobór jodu?
Niedobór jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy, która w znaczący sposób przekłada się na codzienne funkcjonowanie człowieka. Gruczoł może się powiększyć, wokół szyi pojawia się charakterystyczny wol. Zmienia się również samopoczucie. Przy niedoczynności najczęściej doświadczamy:
- ospałości i obniżonej efektywności intelektualnej;
- spowolnienia umysłowego;
- obniżenia temperatury ciała;
- niekontrolowanego wzrostu wagi;
- zmian skórnych, które zaczynają się od trudnej do usunięcia suchości.
Warto również wspomnieć, że jod jest szczególnie ważny dla kobiet w ciąży oraz rozwijającego się płodu. Niedobór tego pierwiastka może spowodować bardzo niebezpieczne i nieodwracalne skutki, włącznie ze śmiercią płodu.
Wymienione wyżej objawy mogą być podobne również w sytuacji, w których jodu w organizmie jest zbyt dużo. Jego nadmiar jest dla człowieka niebezpieczny, zatem przy podejrzeniach zaburzenia poziomu jodu, warto sprawdzić go z pomocą badań laboratoryjnych.
Niedobory jodu i sól jodowana
W końcówce lat 90. XX wieku zaobserwowano powszechnie występujące niedobory jodu, które dotyczyły polskiego społeczeństwa. Konieczna była profilaktyka, którą wprowadziła Polska Komisja ds. Kontroli Zaburzeń z Niedoborów Jodu. To wówczas ponownie pojawiła się na rynku sól kuchenna jodowana. Jod zaczął być dodawany do soli głównie dlatego, że jest to przyprawa stosowana często, a przy tym nie dotyczą jej ograniczenia finansowe.
Badania pokazały, że tego rodzaju działanie bardzo szybko przyniosło skutek. Niedobór jodu przestał być tak powszechnym zjawiskiem. U dzieci w wieku szkolnym niedoczynność tarczycy udało się wyeliminować w bardzo dużym stopniu, dochodzącym do nawet 80%.
Gdzie jest najwięcej jodu?
Nie bez powodu jod kojarzymy głównie z terenami nadmorskimi. To właśnie ryby, owoce morza, a także wodorosty i glony są jego doskonałym źródłem. To ważne, ponieważ jod dostarczamy do organizmu głównie z pożywieniem. Jest on wchłaniany w żołądku i w jelicie cienkim. W jakich produktach spożywczych znajduje się najwięcej jodu?
- Sól jodowana – bezapelacyjne pierwsze miejsce, w dodatku jeden z najbardziej powszechnych produktów, używanych niemal przez każdego. Wraz z nią jesteśmy w stanie dostarczyć do organizmu spore ilości jodu.
- Świeży dorsz oraz mintaj.
- Tłuste ryby: tuńczyk i makrela.
- Orzechy laskowe.
- Brokuły.
- Kurze jaja.
Alga Morszczyn - bogate źródło jodu
Nieco mniejsze ilości jodu możemy znaleźć również w produktach nabiałowych, np. mleku 0,5% tłuszczu, czy też półtłustym twarogu. Dobrym źródłem jodu jest również biała fasola, a także banany. Niewielkie ilości znajdziemy także w pomidorach. To pokazuje, że naturalne uzupełnienie jodu w organizmie nie musi być trudne, ponieważ jest wiele produktów spożywczych, które zawierają go w wystarczających ilościach.
Jod w morskim powietrzu
Jod – dawkowanie
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, niebezpieczne dla człowieka może być zarówno zbyt małe spożycie jodu, jak i jego przedawkowanie. To drugie możemy – poza klasycznymi objawami jak przy niedoczynności – zaobserwować również w postaci problemów z układem pokarmowym, np. bólu brzucha, czy wymiotów i biegunki. Dlatego warto pilnować odpowiednich dawek jodu i od czasu do czasu wykonywać badania, dzięki którym będzie możliwe stwierdzenie jego ilości w organizmie.
Jakie są właściwe dawki jodu dla człowieka? Szczegółowo rozpisuje je Instytut Żywności i Żywienia:
- Niemowlęta do 5 miesiąca życia – 110 mikrogramów;
- 5 miesięcy – 1 rok – 130 mikrogramów;
- 1-6 lat – 90 mikrogramów;
- 7-9 lat – 100 mikrogramów;
- 10-12 lat – 120 mikrogramów;
- 13-18 lat – 150 mikrogramów;
- Powyżej 18 lat – 150 mikrogramów;
- Kobiety w ciąży – 220 mikrogramów;
- Kobiety w trakcie laktacji – 290 mikrogramów.
Szczególnie ważne jest pilnowanie odpowiedniej suplementacji jodu z pomocą np. kapsułek, jeśli codzienna dieta jest zbyt uboga w produkty bogate w jod. Wówczas istnieje ryzyko, że jego ilość w organizmie niebezpiecznie spadnie, powodując zaburzenia pracy tarczycy i idące za tym następstwa. Właściwy poziom jodu w organizmie to natomiast szansa na o wiele zdrowsze funkcjonowanie na co dzień, a także ochronę organizmu na przyszłość, również przed nowotworami.
