Laktoferyna – działanie i właściwości. Kiedy warto ją stosować?

Laktoferyna jest białkiem obecnym w wydzielinach gruczołowych i płynach ustrojowych. Działa wszechstronnie na organizm człowieka. Wspiera układ odpornościowy, chroni przed drobnoustrojami, niweluje stres oksydacyjny, wpływa na wchłanianie żelaza i wiele więcej. Sprawdź, jakie są właściwości laktoferyny i jak dostarczyć ją organizmowi.

Laktoferynę odkryto w 1939 roku. Przez kolejne lata prowadzono liczne badania na jej temat. Pozwoliły one na ustalenie dokładnej budowy, struktury, właściwości i działania tej substancji. Okazało się, że ma ona szerokie zastosowanie. Dzięki temu zaczęto produkować preparaty z laktoferyną w celu wsparcia funkcjonowania organizmu człowieka.

Czym jest laktoferyna?

Laktoferyna to wielofunkcyjne białko zaliczane do grupy transferyn – substancji wiążących żelazo. Jest to glikoproteina, której masa cząsteczkowa wynosi około 80 kD. W cząsteczce laktoferyny znajduje się około 700 aminokwasów. Skład aminokwasowy wykazuje duże podobieństwa międzygatunkowe. Białko pochodzące od ludzi jest aż w 69% zgodne z białkiem pochodzącym od bydła.

Laktoferyna występuje powszechnie u wszystkich ssaków. Jest obecna niemal w całym organizmie. Występuje w płynach ustrojowych i wydzielinach gruczołów. Produkują ją komórki nabłonkowe błon śluzowych, a także komórki krwi – dokładnie neutrofile (granulocyty obojętnochłonne).

Laktoferyna została odkryta jako czerwona frakcja białka mleka krowiego. W połączeniu z jonami żelaza przyjmuje charakterystyczny czerwony kolor. Cechuje ją wysokie powinowactwo do tego pierwiastka. Stąd też pochodzi jej nazwa. W łacinie lacto oznacza mleczny, a ferrum odnosi się do żelaza.

Laktoferyna – występowanie

Laktoferyna jest obecna w całym organizmie. W badaniach potwierdzono, że zawierają ją:

• łzy,

• ślina,

• nasienie,

• płyn mózgowo-rdzeniowy,

• pot,

• mocz i kał,

• woskowina uszna,

• żółć,

• wydzielina błony śluzowej dróg oddechowych i przewodu pokarmowego,

• wydzielina dróg rodnych.

Jednak najwyższe stężenie laktoferyny znajduje się w siarze (łac. colostrum) oraz mleku. Ma to swoje uzasadnienie, ponieważ wraz z pokarmem noworodek otrzymuje substancje, które chronią go przed drobnoustrojami. Jest to niezbędne, ponieważ jego układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. Laktoferyna jest elementem odporności wrodzonej (nieswoistej) i należy do pierwszej linii obrony.

Laktoferyna jest również składnikiem białka mleka krowiego, skąd może zostać wyizolowana. W jednym litrze może być jej nawet 300 mg. Jest to jej najczęstsze pochodzenie w suplementach diety. Często jest też ekstrahowana z mleka koziego. Zastosowanie technik transgenicznych umożliwia także pozyskiwanie jej z roślin m.in. ryżu.

Jakie są właściwości laktoferyny?

Laktoferyna jest cząsteczką złożoną. Ma ona bardzo dużą zdolność do wiązania jonów żelaza. Połączenia te są odwracalne. Dzięki temu, że obecne w niej aminokwasy układają się w grupach, może wchodzić w reakcje z różnymi cząsteczkami o ujemnym ładunku. Nadaje to jej szeroki zakres aktywności.

Laktoferyna wykazuje:

• właściwości przeciwbakteryjne,

• właściwości antyoksydacyjne,

• właściwości immunomodulujące,

• właściwości przeciwzapalne,

• właściwości przeciwwirusowe,

• właściwości przeciwgrzybicze.

Nie są to jedyne właściwości, jakie ma laktoferyna. Działanie na organizm człowieka jest wielokierunkowe. Utrzymywanie jej na odpowiednim poziomie może przyczynić się do poprawy funkcjonowania komórek, tkanek i narządów.

Laktoferyna cechuje się niską toksycznością. Jest odporna na warunki produkcji żywności, wyższą temperaturę, a także działanie soków żołądkowych.

Działanie laktoferyny na organizm człowieka

Nad laktoferyną i jej zastosowaniem przeprowadzono wiele badań. Jej właściwości i działanie zostały potwierdzone naukowo. Na rynku dostępne są suplementy diety, odżywki i kosmetyki, które zawierają laktoferynę. Dodaje się ją również do produktów leczniczych, które są wykorzystywane do łagodzenia objawów infekcji i stanu zapalnego.

Laktoferyna a działanie antyoksydacyjne

Laktoferyna wykazuje działanie antyoksydacyjne. Oznacza to, że eliminuje z organizmu wolne rodniki tlenowe, które odpowiadają za stres oksydacyjny. W jego wyniku łatwo dochodzi do uszkodzenia DNA komórek. Sprzyja to przyspieszeniu procesów starzenia się. W efekcie organizm nie funkcjonuje tak, jak powinien. Jednak przyjmowanie przeciwutleniaczy może zadziałać obronnie, chroniąc komórki i tkanki.

Laktoferyna a działanie antybakteryjne, antywirusowe i przeciwgrzybicze

Laktoferyna wykazuje silne działanie przeciwdrobnoustrojowe. Może niszczyć komórki lub hamować replikację wirusa, bakterii, grzybów oraz pierwotniaków. Dzieje się to poprzez ograniczenie patogenom dostępu do żelaza. Bez tego pierwiastka drobnoustroje nie są w stanie funkcjonować. Dzięki laktoferynie dochodzi do ich osłabienia, przez co drobnoustroje nie są w stanie bronić się przed komórkami układu odpornościowego.

Laktoferyna a wchłanianie żelaza

Laktoferyna ma wysoką zdolność do wiązania jonów żelaza. Wykazuje powinowactwo do tego pierwiastka nawet 300 razy wyższe niż transferyna. Może ono wzrastać w kwaśnym środowisku. Dlatego wchłanianie żelaza może zachodzić także w stanach zapalnych.

Laktoferyna pozwala uniknąć niedoboru żelaza, ponieważ zwiększa jego wchłanianie z żywności. Dzięki temu, że jest obecna w mleku matki, zaobserwowano, że deficyt tego pierwiastka nie występuje u niemowląt w pierwszych 6. miesiącach życia. Suplement diety z laktoferyną może sprawdzić się pomocniczo w walce z niedokrwistością.

Układ odpornościowy a laktoferyna

Działanie laktoferyny na układ odpornościowy to właściwie najważniejsza funkcja tego białka. Reguluje ono układ odpornościowy, ponieważ może stymulować lub blokować odpowiedź immunologiczną. Oznacza to, że ma zarówno działanie przeciwzapalne, jak i prozapalne – wszystko zależy od aktualnych potrzeb organizmu. Przez wielu badaczy laktoferyna jest z tego powodu nazywana sensorem immunologicznym lub inteligentną cytokiną.

Gdy dochodzi do zakażenia, laktoferyna jest uwalniana z neutrofilów. Działa jako aktywator pozostałych komórek układu immunologicznego. Wzmacnia działanie makrofagów, limfocytów B i komórek dendrytycznych, których zadaniem jest prezentowanie antygenów. Może także przyspieszać dojrzewanie limfocytów B i T oraz zmieniać proporcje między nimi.

Za wspieranie układu odpornościowego odpowiada także powinowactwo laktoferyny do żelaza. Jak wcześniej wspomniano, dzięki niemu drobnoustroje nie mają prawidłowych warunków do bytowania i namnażania się.

Laktoferyna a zdrowa skóra

Laktoferyna jest też istotną substancją dla osób, które chcą zachować zdrowy wygląd skóry. Szczególnie dobrze sprawdza się przy trądziku, ponieważ działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, a także reguluje wydzielanie sebum. W badaniach prowadzonych na ochotnikach odnotowano, że regularne dostarczanie organizmowi suplementów z laktoferyną spowodowało zmniejszenie się zmian skórnych wywołanych trądzikiem o ponad 30%.

Przeciwtrądzikowe działanie laktoferyny następuje poprzez uszkodzenie błon komórkowych i utrudnienie kolonizacji bakterii Propionibacterium acnes, które powodują zmiany skórne. W efekcie zredukowana zostaje ilość zmian zapalnych, trądzikowych oraz wydzielania łoju bez szkody dla pH i stopnia nawilżenia skóry.

Laktoferyna a zdrowie kobiet w ciąży

Laktoferyna może być także stosowana w walce z niedokrwistością z niedoboru żelaza u kobiet w ciąży. Wzrost zapotrzebowania na ten pierwiastek może prowadzić do występowania niedoborów, które standardowo uzupełniane są poprzez podawanie doustnych preparatów, jak np. siarczan żelaza. Podobne efekty może także dawać codzienna suplementacja laktoferyny. Dodatkowo u ciężarnych przyjmujących te preparaty, poprawie mogą ulec takie parametry jak zawartość hemoglobiny, liczba czerwonych krwinek czy poziom ferrytyny. Często obserwuje się także mniej skutków ubocznych ze strony układu pokarmowego.

Laktoferyna u dzieci

Laktoferyna może być stosowana wspomagająco już u niemowląt i małych dzieci. To właśnie w przypadku tej grupy wykazuje największą skuteczność działania. Preparaty zawierające laktoferynę polecane są w stanach obniżonej odporności oraz przy zakażeniach infekcyjnych. Regularna suplementacja wspomaga naturalne procesy regeneracyjne organizmu oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób o podłożu wirusowym, bakteryjnym i grzybicznym. Przyjmowanie laktoferyny polecane jest także podczas przyjmowania antybiotyków w trakcie zakażenia Helicobacter pylori – bakterią powodującej chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy.

Przyjmowanie laktoferyny polecane jest także podczas zachorowania na częste wśród dzieci WZW typu C. Substancja ogranicza namnażanie się wirusa HCV, odpowiedzialnego za rozwój choroby. Białko wspomaga także naturalną regenerację mikroflory bakteryjnej i przyczynia się do poprawy odporności immunologicznej. Białko może być także przyjmowane w przypadku zaburzenia gospodarki żelaza.

Zapotrzebowanie na laktoferynę

Zapotrzebowanie organizmu na laktoferynę nie jest stałe. Zwiększa się ono w okresie zwiększonej zachorowalności (w Polsce to zwykle czas od października do marca) oraz w stanach rekonwalescencji, osłabienia i obniżonej odporności. Suplementacje można wykonywać profilaktycznie lub stosować ją wspomagająco w trakcie leczenia infekcji.

Kiedy warto sięgnąć po laktoferynę?

Laktoferyna wspiera wielotorowo naturalny układ immunologiczny. Preparat polecany jest zwłaszcza w przypadku osób o obniżonej odporności m.in. osobom starszym i dzieciom. Substancja bierze aktywny udział w regulowaniu i aktywacji mechanizmów odpornościowych organizmu oraz wspiera naturalne procesy regeneracyjne. Można ją stosować profilaktycznie lub pomocniczo w trakcie infekcji wirusowej, bakteryjnej lub grzybicznej. Laktoferyna posiada także zdolność wiązania i transportowania żelaza, przez co suplementacja tego składniku polecana jest osobom o obniżonej zawartości tego mikroelementu we krwi.

Preparaty z laktoferyną mogą by stosowane przez osoby w różnym wieku – dzieci, osoby starsze oraz dorosłych. Bezpieczeństwo substancji zostało potwierdzone przez Parlament Europejski (PE), Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, ang. European Food Safety Authority) oraz Agencję Żywności i Leków (FDA, ang. Food and Drug Administration) w Stanach Zjednoczonych. Suplementy diety z laktoferyną sprzedawane są bez recepty. Przed rozpoczęciem suplementacji należy jednak skonsultować się z lekarzem lub zasięgnąć opinii farmaceuty.

Suplementacja laktoferyny

Na rynku dostępne są suplementy diety, które zawierają laktoferynę. Stosowanie preparatów zalecane jest przede wszystkim w stanach obniżonej odporności. Mogą po nie sięgać również te osoby, które chcą wesprzeć swój organizm w okresie zwiększonej zachorowalności na infekcje dróg oddechowych. Na rynku dostępnych jest wiele suplementów diety z laktoferyną. Mogą mieć one postać:

• łatwych do połknięcia kapsułek lub tabletek,

• proszku do sporządzania zawiesiny doustnej,

• kropli doustnych.

Preparaty z laktoferyną opierają się na mleku krowim. Bardzo dobrze wchłaniają się w przewodzie pokarmowym. Niektóre preparaty są dodatkowo wzbogacone witaminami C, D lub cynkiem, dzięki czemu wielotorowo wspierają naturalną odporność organizmu.

Jak przyjmować laktoferynę?

Kapsułki z laktoferyną przyjmuje się zazwyczaj 1-2 razy na dobę. W przypadku problemów z połykaniem ich zawartość można rozpuścić w letniej wodzie. Laktoferynę w proszku rozpuszcza się w chodnym płynie. Proszek i krople można także przyjmować bezpośrednio do jamy ustnej. Niezależnie od formy, w której przyjmowany jest preparat, nie należy go łączyć z gorącą wodą. Wysoka temperatura sprawia, że związek ulega denaturacji i traci swoje cenne właściwości.

Suplementy diety należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta lub po konsultacji z lekarzem. Pamiętaj także, że nigdy nie zastąpią one całkowicie zbilansowanej diety i zdrowego trybu życia. Zalecany czas suplementacji może być różny w zależności od celu przyjmowania preparatu oraz indywidualnych zmiennych.

Przeciwwskazania do suplementacji

Nie należy stosować suplementów diety z laktoferyną przy uczuleniu na którykolwiek składnik preparatu. Wśród najczęściej wymienianych przeciwwskazań znajduje się nietolerancja na białka mleka krowiego, czyli laktozę. Ponadto szczególną ostrożność powinny zachować dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią. W ich przypadku o rozpoczęciu suplementacji zawsze powinien zdecydować lekarz.

Bibliografia:

1. J. Artym, M. Zimecki, Laktoferyna w profilaktyce i leczeniu zakażeń, Zakażenia XXI wieku, 2018, nr 1, s. 27-34.

2. P. Gajda-Morszewski, K. Śpiewak, Laktoferyna – białko multipotencjalne, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Ścisłe, 2015, nr 10, s. 177-188.

3. K. Walkowiak, M. Adamski, J. Tumanowicz, Mleko w przemyśle kosmetycznym, Kosmetologia Estetyczna, 2013, nr 3, s. 175-176.

4. R. Lauterbach, E. Kamińska, Laktoferyna – glikoproteina o dużym potencjale terapeutycznym, Developmental Period Medicine, 2016, t. 20, nr 2, s. 118–125