Karnityna. Tabletki i proszek

L-karnityna to substancja, która może okazać się istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Może być dostarczana z zewnątrz - również w postaci pożywienia, jednak ludzki organizm jest zdolny do jej syntezowania. Popularność L-karnityny w ostatnim czasie znacząco urosła, a to głównie za sprawą tego, że wciąż odkrywane są jej właściwości związane ze wsparciem procesu odchudzania. Jak dokładnie działa L-karnityna? W jakich produktach spożywczych występuje i czy warto ją suplementować?

Co to jest L-karnityna?

L-karnityna to organiczny związek chemiczny, który w ludzkim organizmie jest syntezowany przy pomocy dwóch aminokwasów: metioniny oraz lizyny. Do syntezy dochodzi głównie w trzech miejscach: wątrobie, mózgu i nerkach. Zdecydowana większość L-karnityny, bo aż 98% zlokalizowana jest w mięśniach szkieletowych człowieka. Co ciekawe, po raz pierwszy L-karnitynę wyizolowano właśnie z mięśni i miało to miejsce na początku XX wieku, w 1905 r. Temu odkryciu zawdzięcza również swoją nazwę, ponieważ carnis z łaciny oznacza mięso. Tak wczesne odkrycie L-karnityny musiało jednak poczekać aż 50 lat, do momentu w którym opisano i oznaczono jej właściwości.

Mechanizm działania L-karnityny podobny jest do tego, jakie wykazują witaminy z grupy B. Jednak ze względu na zasady kwalifikacji L-karnityny nie można nazwać witaminą, dlatego też mówi się o niej, że jest to substancja witamino pochodna.

Dlaczego przez karnityną występuje oznaczenie "L"?

Oznaczenie literą "L" przed nazwą substancji wcale nie jest przypadkowe. Chodzi o fakt, że karnityna występuje w organizmie w postaci dwóch izomerów: L oraz D. Są to izomery optyczne, z którymi wiąże się oznaczanie kolejności wiązań chemicznych. W przypadku karnityny wyłącznie izomer "L" wykazuje aktywność biologiczną i tylko ten rodzaj karnityny ma znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania poszczególnych układów w organizmie człowieka.

Właściwości L-karnityny

L-karnityna pełni kilka ważnych ról w ludzkim organizmie. Jest niezwykle ważna w procesie metabolizmu lipidów, a jej zadanie obejmuje transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych do mitochondriów. Tam ulegają przemianie, którą nazywa się terminem beta-oksydacji. W wyniku tych przemian powstaje energia, która jest niezbędna do funkcjonowania komórek.

Kolejna ważna rola L-karnityny w organizmie człowieka polega na tym, że usuwa ona krótkołańcuchowe i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Ich zbyt duże stężenie może być toksyczne. Poza wymienionymi funkcjami, L-karnityna ma również zdolność do obniżania złego cholesterolu. Wpływa także na aktywność hormonów, m.in. hormonów tarczycy oraz testosteronu.

Jak działa L-karnityna i jakie niesie ze sobą korzyści?

Właściwości, jakimi wykazuje się L-karnityna, przynoszą organizmowi ludzkiemu szereg korzyści. Choć suplementacja L-karnityną najczęściej kojarzona jest ze wsparciem procesu odchudzania, w rzeczywistości jej działanie może być o wiele większe.

• L-karnityna wykazuje działanie antyoksydacyjne. Działa także przeciwutleniająco i hamuje negatywne działanie wolnych rodników.
• Wykazuje wsparcie w procesie termogenezy, a także termoregulacji organizmu. Ma to znaczenie w przypadku poprawy zdolności adaptacji organizmu, jeśli styka się ze skrajną temperaturą.
• Uczestniczy w metabolizmie rozgałęzionych aminokwasów, do których należą walina, leucyna i izoleucyna, a także w przemianach węglowodanów. To ważne, ponieważ wpływa pozytywnie na naturalny rozrost mięśni, a także zapobiega ich naturalnemu katabolizmowi. Wysokie stężenie L-karnityny w mięśniach szkieletowych spowoduje bowiem mniejsze wykorzystanie glikogenu mięśniowego.
• L-karnityna bierze udział w biosyntezie neuroprzekaźnika acetyloholiny. Acetyloholina umożliwia prawidłowe przekazywanie informacji z ośrodkowego układu nerwowego do układu ruchu. W związku z tym warunkuje odpowiednią czynność skurczową mięśni. Z tej perspektywy właściwy poziom karnityny w ludzkim organizmie jest niezwykle ważny.
• Właściwy poziom L-karnityny może poprawiać zdolność uczenia się i zapamiętywania. Wpływa również na poprawę refleksu.

Bardzo szerokie znaczenie L-karnityny dla ludzkiego organizmu, do którego zalicza się udział w procesie tworzenia energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania komórek, to wystarczający powód, by dbać o jej odpowiedni poziom. W tym celu można spożywać produkty, które zawierają ją w dużych ilościach. Możliwe jest także stosowanie L-karnityny w postaci suplementów diety.

L-karnityna a odchudzanie

L-karnityna swój dobry marketing zawdzięcza przede wszystkim opinii o tym, że jest substancją, która pomaga w procesie odchudzania. Według wielu opinii hamuje powstawanie tkanki tłuszczowej, a suplementy diety, które ją zawierają, mają również zabezpieczać przed stanem otyłości i nadwagi. Czy jest to prawdą?

L- karnityna bierze udział w metabolizmie lipidów, który ważny jest z perspektywy zabezpieczania przed otyłością i nadwagą. Proces ten polega na stopniowym rozbijaniu lipidów, które następnie wchłaniane są do krwi. Jeśli mechanizm ten działa niewłaściwie, może dochodzić do zaburzeń gospodarki metabolicznej, a w konsekwencji do otyłości i nadwagi. L-karnityna nasila także procesy spalania kwasów tłuszczowych, a to rzeczywiście może hamować powstawanie samej tkanki tłuszczowej. Dodatkowo zmniejsza zapotrzebowanie energetyczne i poprawia zdolności wysiłkowe. Warto jednak pamiętać, że samo stosowanie L-karnityny nie jest w stanie ani doprowadzić do utraty zbędnych kilogramów, ani uchronić przed nadwagą. L-karnityna stanowi wsparcie w tych procesach i warto ją dołączyć do działań takich jak zdrowe odżywianie oraz rozsądnie zaplanowana aktywność fizyczna.

Występowanie L-karnityny. W jakich produktach jej szukać?

Zdolność organizmu do samodzielnego wytworzenia L-karnityny w organizmie nie zawsze jest wystarczająca. W wyniku syntezy nierzadko powstaje tylko część L-karnityny, która jest potrzebna do właściwego działania wspomnianych funkcji. Pożądaną ilość L-karnityny możemy dostarczyć do organizmu wraz z pożywieniem, a w niektórych przypadkach także przy pomocy dedykowanych suplementów. W jakich produktach znajduje się najwięcej L-karnityny?

• Duże ilości L-karnityny znajdują się w produktach pochodzenia zwierzęcego, głównie mięsie. Najwięcej tej substancji zawiera mięso z kangura, jest jednak słabo dostępne w naszej szerokości geograficznej. Przyzwoite ilości L-karnityny można odnaleźć również w koninie, wołowinie, baraninie i dziczyźnie. Na kolejnym miejscu znajduje się mięso z ryb, a także mięso wieprzowe. Najmniejszą, ale nadal zauważalną ilość L-karnityny ma mięso z kurczaka.
• Zastępczym źródłem L-karnityny - zwłaszcza dla osób na diecie wegetariańskiej - jest nabiał. Niestety zawiera dużo niższe ilości L-karnityny niż mięso. Wśród produktów najbogatszych w L-karnitynę znajdują się maślanka i twaróg.
• Wśród warzyw (które mimo wszystko są najmniej obfitym źródłem L-karnityny), niewielkie jej ilości dostarczają kalafior oraz ogórek.

Objawy niedoboru L-karnityny

U osób zdrowych nie powinno dochodzić do niedoborów L-karnityny, ponieważ naturalne zdolności organizmu do jej syntezy oraz odpowiednia dieta są w stanie zapewnić odpowiednią ilość tej substancji. Jednak w wyniku różnych nieprawidłowości, a także występowania otyłości lub nadwagi, może dochodzić do jej braków. Wiele wspólnego ma z tym również dieta uboga w nabiał i mięso. Do najczęstszych objawów niedoboru l-karnityny należą:

• osłabienie i zwiotczenie mięśni;
• zanikanie mięśni szkieletowych;
• problemy z wydolnością wątroby oraz nerek;
• ryzyko występowania chorób na tle sercowo-naczyniowym;
• kwasica metaboliczna.

Należy jednak wziąć pod uwagę, że przy prawidłowej diecie i stylu życia, do tego rodzaju objawów dochodzi bardzo rzadko. W przypadku niewystarczającej diety warto również zadbać o właściwą suplementację, by z pomocą wysokiej jakości suplementów dostarczyć organizmowi pożądaną ilość cennej L-karnityny. Suplementacja oraz odpowiednie dawkowanie powinno być najpierw skonsultowane z lekarzem.

Źródła:

1. A. Matwiejuk, L-karnityna - funkcje i zastosowanie, “Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku” 2010, s. 140-143.

2. M.M Aneva-Andany i in., Significance of l-carnitine for human health, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28653367/ (dostęp 22.03.2022).

3. G.C Ferreira, M.C. McKenna, L-Carnitine and Acetyl-L-carnitine Roles and Neuroprotection in Developing Brain https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28508995/ (dostęp 22.03.2022).