Prozdrowotne właściwości kurkumy są znane od wieków. W tradycyjnej medycynie Dalekiego Wschodu stanowiła jeden z podstawowych surowców leczniczych. Jej pozytywny wpływ na organizm człowieka jest bardzo szeroki. Wykazuje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz wspiera poszczególne układy. Zobacz, dlaczego warto stosować kurkumę.
Kurkuma jest powszechnie stosowana w przemyśle spożywczym. Ta aromatyczna przyprawa jest znana niemal wszystkim. Jest używana samodzielnie, a także dodawana do mieszanek – m.in. curry lub garam masala. Nadaje ona potrawom nie tylko charakterystyczny smak i aromat, ale także żółty kolor. Warto jednak pamiętać, że kurkuma jest przede wszystkim rośliną, której regularne spożywanie może przynieść wiele korzyści dla zdrowia.
Kurkuma – podstawowe informacje
Kurkuma jest rośliną zaliczaną do bylin z rodziny imbirowatych. Osiąga wysokość około 1 metra. Jej łodyga jest prosta i nierozgałęziona. W jej dolnej części naprzemiennie wyrastają liście. Każdy z nich ma długość nawet do 50 centymetrów. Na szczycie wyrasta duży kłos kwiatowy z żółtymi kwiatami o rurkowatym kielichu. Kłącze kurkumy jest długie na 6 centymetrów. Ma podłużnie jajowaty lub gruszkowaty kształt. Ma on pomarańczowożółty kolor.
Kurkuma jest rośliną, która dziko rośnie w Indiach. Jednak jest uprawiana na szeroką skalę w całej południowo-wschodniej Azji oraz w innych krajach o klimacie tropikalnym. Największym producentem są Chiny.
Kurkuma jest znana również pod wieloma innymi nazwami. Do najczęściej stosowanych należy ostryż długi. Jednak w wielu źródłach można spotkać się również z określeniami, takimi jak: szafran indyjski, kurkuma długa, ostryż Zohary, ostryż indyjski.
W kuchni wykorzystywana jest bulwa kurkumy. Natomiast surowcem zielarskim jest kłącze. Poddaje się je wcześniej wysuszeniu lub działaniu pary wodnej. Powinno być ono bogate w olejek eteryczny, aby zachować swoje właściwości.
Kurkuma – właściwości
Głównym składnikiem kurkumy jest kurkumina i to ona odpowiada w głównej mierze za jej właściwości prozdrowotne. Jest to organiczny związek chemiczny. Otrzymuje się go poprzez ekstrakcję kłączy ostryżu długiego. Prowadzone są nad nią liczne badania. Jej dopuszczalne dzienne spożycie zostało określone przez Komitet ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności na maksymalnie 3 mg/kg masy ciała/ dobę. Jednak analizy wskazują, że działania niepożądane pojawiają się dopiero spożyciu 12 g dziennie. Zalicza się do nich: biegunkę, ból głowy, wysypkę oraz zabarwienie kału na żółto.
Kłącze kurkumy jest uznawane za bogate źródło energii. W 100 gramach dostarcza 390 kcal. Cechuje się także wysoką zawartością węglowodanów, z których większość to skrobia. Obecne są w nim także białko (6,3%) i tłuszcz (5,1%).
Składniki mineralne obecne w kurkumie to:
Znaleźć można w niej także witaminy: tiaminę, ryboflawinę, niacynę oraz kwas askorbinowy (witamina C).
Oprócz tego w kurkumie obecne są olejki eteryczne. Ich ilość wynosi do 7%. To one nadają roślinie charakterystyczny aromat. Działają także na organizm człowieka. W kurkumie znaleźć możemy: arturmeron, alfa-tumeron, beta-turmeron, eucaliptol.
Pewien problem może stanowić przyswajalność kurkuminy. Substancja ta charakteryzuje się wysoką lipofilnością. Oznacza to, że nie rozpuszcza się zbyt dobrze w wodzie, co utrudnia wnikanie do wnętrza komórek. Ponadto jest dość szybko metabolizowana, a tym samym usuwana z organizmu. Dlatego wskazane jest spożywanie jej w obecności substancji poprawiających biodostępność kurkuminy. Jednym z nich jest piperyna pochodząca z owoców czarnego pieprzu.
Jak kurkuma może wspierać organizm człowieka?
Liczne badania przeprowadzone na modelach zwierzęcych pokazują, że kurkuma stosowana regularnie może przynosić organizmowi wiele korzyści – na różnych płaszczyznach. Za właściwości te w głównej mierze odpowiada obecna w kurkumie kurkumina, ale nie tylko. Nie bez znaczenia są również olejki eteryczne, minerały i witaminy.
Działanie przeciwzapalne
Za właściwości przeciwzapalne odpowiada kurkumina. W badaniach wykazano, że hamuje stan zapalny indukowany przez tkankowy antygen polipeptydowy (TPA). Oprócz tego blokuje hiperplazję i proliferację.
Dzięki właściwościom przeciwzapalnym kurkuma mogłaby być potencjalnie wykorzystywana pomocniczo w terapii niektórych chorób o podłożu zapalnym. W badaniach wykazano, że jej stosowanie wpływa na zmniejszenie tlenku azotu, prostaglandyn oraz interkuliny-6. Są to substancje, które mają istotny udział w procesie zapalnym.
Wspieranie układu pokarmowego
Kurkuma pozytywnie wpływa na działanie układu trawiennego. Przede wszystkim pobudza wydzielanie żółci. Jest ona niezbędna w procesie trawienia tłuszczów dostarczanych wraz z pożywieniem.
Wiele mówi się również o jej cennych właściwościach w przypadku choroby wrzodowej żołądka. Wyciąg z kłączy kurkumy zmniejsza wydzielanie soków trawiennych, ponieważ blokuje receptory histaminowe.
Kurkuma działa ochronnie na wątrobę. W badaniach na zwierzętach stwierdzono, że chroni tkanki tego narządu przed toksycznym działaniem wielu substancji (w tym paracetamolu, alkoholu). Właściwości ochronne są ściśle związane z działaniem antyoksydacyjnym.
Przypuszcza się, że kurkuma może sprawdzać się pomocniczo w łagodzeniu dolegliwości wielu schorzeń układu pokarmowego. Mowa nie tylko o chorobie wrzodowej, ale też zapaleniach jelit, niestrawnościach i nowotworach układu pokarmowego.
Działanie antyoksydacyjne
Kurkuma ma wysoką aktywność antyoksydacyjną. Jest ona porównywana z działaniem przeciwutleniającym witamin C i E. Za tą właściwość również odpowiada kurkumina.
Co oznacza działanie przeciwutleniające kurkuminy? Substancja ta ma zdolność do eliminowania wolnych rodników tlenowych. Powstają one pod wpływem różnych czynników (m.in. ekspozycji na promieniowanie słoneczne, używek, zanieczyszczeń powietrza). Powodują stres oksydacyjny. Jest to bardzo niekorzystny stan. Przyczynia się on do uszkodzenia komórek, procesów nowotworowych, rozwoju miażdżycy oraz przyspiesza naturalne procesy starzenia się organizmu.
Możliwe działanie antynowotworowe
Działanie przeciwnowotworowe kurkuminy zostało zaobserwowane w licznych badaniach na modelach zwierzęcych. Zgodnie z nimi substancja ta nie tylko hamuje wzrost komórek nowotworowych, ale również ma wpływ na już istniejące guzy. Zmniejsza ich rozmiar oraz minimalizuje ryzyko tworzenia się przerzutów nowotworowych. Dzieje się tak w przypadku raka wątroby, płuca, piersi, przełyku i żołądka, co wykazują testy na zwierzętach. Badania na modelach zwierzęcych sugerują też, że kurkumina blokuję proliferację nieprawidłowych komórek.
Duże znaczenie w profilaktyce nowotworów ma również jej działanie antyoksydacyjne. Jednakże warto pamiętać, że nad tymi właściwościami kurkumy muszą zostać przeprowadzone dalsze badania. Roślina ta nie jest obecnie lekiem na raka i nie powinna być stosowana zamiast leczenia konwencjonalnego.
Wspieranie gospodarki węglowodanowej
Wiele badań sugeruje również, że kurkuma – a dokładniej kurkumina – wspiera gospodarkę węglowodanową. Wskazują, że wykazuje ona zdolność do obniżania poziomu glukozy we krwi, co jest najprawdopodobniej związane z właściwościami przeciwzapalnymi.
Jak stosować kurkumę?
Kurkumę warto stosować w postaci dodatku do potraw. Warto pamiętać, aby w daniach był obecny również pieprz, ponieważ obecne w nim składniki wspierają wchłanianie kurkuminy.
Można zdecydować się również na suplementy diety z kurkuminą. Mają one postać kapsułek, proszku lub płynu. Dostępne są preparaty złożone, które są wzbogacone o substancje zwiększające wchłanianie kurkuminy lub składniki, które dodatkowo wspierają funkcjonowanie organizmu (np. witaminę D3).
Przeciwwskazania do stosowania kurkumy
Chociaż kurkuma jest uznawana za bezpieczną, należy zachować ostrożność w czasie stosowania suplementów diety, które ją zawierają. Mowa szczególnie o kobietach w ciąży, a także osobach chorujących na schorzenia dróg żółciowych. Przed rozpoczęciem suplementacji należy skonsultować się z lekarzem.
Źródła:
-
M. Kania, J. Baraniak, Właściwości lecznicze roślin przyprawowych na przykładzie ostryżu długiego, "Postępy Fitoterapii" 2015, nr 2, s. 102-106.
-
S. Przybylska, Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy, "Problemy Higieny i Epidemiologii" 2015, nr 96, s. 414-420.
-
J. Wierońska, Kurkuma - roślinne panaceum, "Wszechświat" 2017, nr 4-6, s. 117-125.
