Menopauza bywa również nazywana przekwitaniem lub klimakterium i pojawia się najczęściej między 45. a 55. rokiem życia kobiety. Warto pamiętać, że nie zawsze jest zjawiskiem naturalnym i dlatego też zdarzają się jej przypadki w znacznie młodszych wieku. Objawy menopauzy, takie jak m.in. uderzenia gorąca, zawroty głowy i zaburzenia snu, utrudniają codzienne funkcjonowanie i dlatego wymagają interwencji farmakologicznej. Najczęściej jest nią hormonalna terapia zastępcza (HTZ).
Samo słowo "menopauza" oznacza zatrzymanie miesiączki, a zatem jest okresem, w którym kobieta wychodzi z okresu reprodukcyjnego i nie ma zdolności do spłodzenia potomstwa. Podstawą do jej stwierdzenia jest brak krwawienia miesiączkowego przez co najmniej 12 miesięcy.
W warunkach fizjologicznych, symptomy menopauzy rozpoczynają się wraz z zaburzeniem wydzielania hormonów - estrogenów i progesteronu. W wyniku zmian hormonalnych powoli wygasa czynność jajników. Czasami jednak sytuacja taka nie musi być związana z naturalnym zjawiskiem starzenia się organizmu. Bywa, że pojawia się ona przedwcześnie na skutek niektórych operacji ginekologicznych lub chemio-/radioterapii.
Co przyspiesza menopauzę?
Menopauza (klimakterium) nie jest uzależniona od faktu posiadania dzieci, czy ich liczby. To powszechnie panujący mit, niemający nic wspólnego z prawdą. Nie mniej jednak istnieje kilka czynników, które mogą wpływać na przyspieszenie ustania czynności jajników. Zalicza się do nich np.:
- palenie papierosów,
- prowadzenie stresujące trybu życia,
- brak higieny ośrodkowego układu nerwowego tzn. bezsenność, zbyt długa i ciężka praca, brak chwili na odpoczynek i regenerację organizmu i ducha,
- brak ruchu,
- niezdrowa dieta, bogata w nasycone tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, produkty o wysokim indeksie glikemicznym i dania typu fast-food.
Jak zatem widać, to styl życia w głównej mierze determinuje szybsze pojawienie się objawów klimakterium.
Objawy menopauzy
Symptomy klimakterium są bardzo specyficzne, chociaż zdarza się, że kobiety mylą je z przewlekłym zmęczeniem i osłabieniem organizmu. Pierwsze objawy pojawiają się na ogół na kilka miesięcy, a nawet kilka lat przed ostatecznym ustaniem czynności jajników. Jest to zatem długi proces, charakteryzujący się powolnym zanikaniem miesiączkowania.
Do typowych objawów menopauzy zaliczają się:
- uderzenia gorąca,
- suchość pochwy,
- wahania nastroju,
- nietrzymanie moczu,
- kołatanie serca,
- wzrost masy ciała,
- przewlekłe zmęczenie,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- obniżenie libido,
- sztywność stawów,
- bóle mięśniowe.
Powyżej wymienione objawy nie muszą pojawić się u kobiety w okresie okołomenopauzalnym. Zdarza się, że przechodzą one przez ten czas bardzo łagodnie, nie doświadczając uporczywych jego symptomów.
Test na menopauzę
Skuteczne i bezpieczne testy na menopauzę można wykonać samodzielnie w warunkach domowych. Ich działanie opiera się na wykryciu w moczu hormonu folikulotropowego (FSH), który w okresie okołomenopauzalnym jest znacznie podwyższony. Ważne jest jednak, aby przed wykonaniem testu nie spożywać dużej ilości płynów, co ma bezpośredni wpływ na rozcieńczenie moczu, a to z kolei może zaburzyć wynik.
Etapy klimakterium
Menopauza dzieli się na kilka etapów:
- premenopauzalny,
- okołomenopauzalny,
- postmenopauzalny.
W okresie premenopauzalnym dochodzi do powolnego spadania estrogenu i progesteronu, co może nie dawać żadnych objawów i trwać nawet kilka lat. Na etapie okołomenopauzalnym miesiączki stają się coraz rzadsze lub bardziej skąpe. Jako pierwsze, mogą pojawić się uderzenia gorąca, jednak nie jest to regułą. Ostatni etap, postmenopauzalny trwa do końca życia kobiety. W zależności od indywidualnego przypadku, objawy klimakterium mogą stopniowo wygaszać się lub zaniknąć w sposób całkowity.
Metody łagodzenia objawów
W okresie menopauzy w życiu kobiety dochodzi do wielu, kluczowych zmian. W pierwszej kolejności warto skorzystać z naturalnych metod łagodzenia jej objawów. Pomimo kiepskiego nastroju, problemów ze snem i ogólnym spadkiem energii, warto zadbać o wprowadzenie pewnych modyfikacji do codziennego stylu życia.
Objawy menopauzy można złagodzić za pomocą zdrowej diety. W codziennym menu warto uwzględnić przede wszystkim świeże warzywa i owoce, bogate w witaminy, składniki mineralne i łatwo przyswajalny błonnik. Pozwoli to usprawnić procesy trawienia, co ma bezpośredni wpływ na kontrolowanie masy ciała. Lepiej zrezygnować ze spożywania alkoholu, dań typu fast-food oraz zbyt obfitych porcji posiłków.
Menopauza daje się również kontrolować za pomocą systematycznej aktywności fizycznej. Nie muszą być to ćwiczenia o dużym stopniu intensywności. Bardziej liczy się ich regularność. Rekomenduje się codzienne spacerowanie np. po lesie z kijkami do nordic walkingu, pływanie, jazdę na rowerze, czy lekki aerobik. Ruch wzmacnia serce i usprawnia krążenie krwi i limfy, co zapobiega obrzękom, zastojom i dotlenia organizm, co poprawia jakość snu.
Wśród licznych objawów menopauzy wyróżnia się także suchość pochwy. Powoduje to duży dyskomfort, zwłaszcza przy kontaktach seksualnych. Dlatego też w okresie menopauzalnym warto zadbać o odpowiednie nawilżenie tej części ciała i zacząć stosować żele lub maści służące do niwelowania tego problemu.
Zmniejsz stres
Nie da się ukryć, że kortyzol, czyli hormon stresu negatywnie wpływa zarówno na ciało, jak i psychikę. Zdenerwowanie samo w sobie może powodować uderzenia gorąca, co w okresie menopauzy może jedynie zaostrzyć to zjawisko. Istnieje jednak wiele metod na to, by w mniejszym lub większym stopniu wyeliminować stres.
W okresie przekwitania (a najlepiej znacznie wcześniej) dobrze jest zadbać o wprowadzenie technik relaksacji, w tym nauki prawidłowego oddychania, medytacji, czy też jogi. Jeśli kobieta nadal pozostaje aktywna zawodowo, nie może zapominać o czasie wyłącznie dla siebie. Pomocne może okazać się znalezienie nowego hobby, zapisanie się do klubu miłośników określonej pasji, a nawet zajęć tanecznych. Pozwoli to na wyciszenie po męczącym dniu w pracy i spowoduje produkcję hormonów szczęścia, które są wrogiem kortyzolu.
Współczesna medycyna oferuje również metody farmakologiczne, oparte na podawaniu hormonów.
Hormonalna terapia zastępcza
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) przeznaczona jest dla kobiet, u których menopauza przechodzi w bardzo dynamiczny sposób (w stopniu umiarkowanym lub nasilonym). Polega ona na podawaniu hormonów (estrogenu z progesteronem lub samego estrogenu), co w konsekwencji łagodzi objawy menopauzy. HTZ można podawać kilkoma drogami:
- w formie doustnej (tabletki),
- domięśniową (jako zastrzyk),
- w postaci implantów,
- przezskórną (żele lub plastry)
Metoda musi być jednak dobrana w sposób indywidualny przez lekarza ginekologa. Istnieją przeciwwskazania do stosowania hormonalnej terapii zastępczej i są nimi m.in. choroby wątroby, epizody zakrzepowo-zatorowe, nowotwory hormonozależne i ryzyko udarów mózgu.
Dobre strony menopauzy
Czy menopauza ma swoje dobre strony? Okazuje się, że dla wielu kobiet tak. Pierwszą z nich jest możliwości zaniechania stosowania środków antykoncepcyjnych. To także wybawienie dla tych, które doświadczały bardzo silnych bólów menstruacyjnych. Okazuje się, że menopauza może okazać się zbawiennym okresem, w którym dochodzi do zmniejszenia częstotliwości lub całkowitego zniesienia bolesnych migren.
Menopauza a psychika
Menopauza to okres, który wywiera znaczny wpływ na psychikę kobiety. W jej przebiegu może pojawić się depresja, wahania nastroju, stany przygnębienia, niestabilność emocjonalna, nerwica, a nawet poważne zaburzenia lękowe. Jest to związane nie tylko z zaburzeniem w wydzielaniu hormonów, ale także często z myślą o nieuchronnie zbliżającej się jesieni życia.
W trakcie trwania menopauzy, jeśli tylko istnieje taka konieczność, warto udać się do pomoc o specjalisty - psychologa lub psychiatry. Terapie, zarówno indywidualne, jak i grupowe, okazują się bardzo skuteczne i jeśli tylko są zgodne z wolą kobiety, przynoszą szybko pozytywne rezultaty. Na szczęście wizyty u specjalistów z zakresu emocji, przestają być w Polsce tematem tabu.
Bibliografia
- Grzechocińska B. Problemy okresu menopauzy - możliwości terapii. Medycyna Rodzinna, 2004, nr 2, s. 55-60.
- Mroczek B., Wróblewska I., Jamrocha K., Jurczak A. i Kurpas D. Jakość życia kobiet w okresie menopauzy. Family Medicine & Primary Care Review, 2014, t.16, nr 2, s. 136-137.
- Iwanowicz-Palus G., Świst D., Skurzak A., Polska P. i Stobnicka D. Wpływ menopauzy na zdrowie kobiet. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2019, t.25, nr 1, s.1-5.