Niedobór potasu powoduje wiele zaburzeń w organizmie. Dlatego konieczne jest dbanie o odpowiednią podaż tego pierwiastka. Jego głównym źródłem jest pożywienie. Można też dostarczać go wraz z suplementami diety. Zobacz, jakie są objawy niedoboru potasu i jakie są tego przyczyny.
Potas jest pierwiastkiem chemicznym należącym do metali alkalicznych. Jest to substancja bardzo aktywna. To jeden z najważniejszych minerałów dla organizmu człowieka. Szacuje się, że jego całkowita zawartość w ciele to około 150 g. Zdecydowana większość tego pierwiastka (nawet 90%) jest obecna w przestrzeni międzykomórkowej. To właśnie dzięki temu potas uczestniczy w tak wielu procesach zachodzących w organizmie.
Jaką rolę pełni potas w organizmie człowieka?
Organizm człowieka nie jest w stanie funkcjonować bez odpowiedniego stężenia potasu. Jest to pierwiastek, który aktywuje wiele enzymów ustrojowych. Dzięki temu w komórkach mogą zachodzić różnego rodzaju procesy. Bez nich żadna tkanka i żaden narząd wewnętrzny nie mogą wykonywać swojej pracy. Potas odrywa bardzo ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego i odczynu pH we wnętrzu komórek.
Potas wraz z chlorkami i sodem zapewnia odpowiednią gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Dzięki niemu jest utrzymana równowaga kwasowo-zasadowa. Ponadto potas bierze udział w przemianach węglowodanów i białek.
Potas zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Jest to pierwiastek, który uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych w tkanek do mózgu i odwrotnie. Kontroluje również pracę mięśni – w tym mięśnia sercowego. Odpowiedni poziom potasu we krwi sprzyja utrzymaniu prawidłowego ciśnienia tętniczego. Pierwiastek ten ma swój ważny udział w metabolizmie węglowodanów i białek.
Wchłanianie potasu ma miejsce w początkowym odcinku jelita cienkiego. W utrzymaniu prawidłowego stężenia tego pierwiastka duży udział mają nerki. Wydalanie potasu odbywa się wraz z moczem. Wpływ na ten proces mają różnego rodzaju czynniki. Niekiedy dochodzi do nadmiernej utraty tego pierwiastka. Wówczas istnieje ryzyko, że rozwinie się niedobór potasu.
Jakie jest prawidłowe stężenie potasu?
Za prawidłowe stężenie potasu we krwi uważa się wszystkie wartości między 3,5–5,0 mmol/l. Jeżeli są one niższe, rozpoznawana jest hipokaliemia. Jest to medyczne określenie na niedobór potasu. Natomiast wartości przekraczające normę to hiperkaliemia (nadmiar potasu). Oba stany mają niekorzystne skutki zdrowotne dla organizmu człowieka.
Jednocześnie warto dodać, że nadmiar tego pierwiastka zdarza się rzadko. Dzieje się tak, ponieważ następuje utrata potasu wraz z moczem. Tym samym możliwe jest utrzymanie jego optymalnego poziomu. Ryzyko przedawkowania istnieje jednak u osób, które przyjmują potas w postaci suplementów diety i nie stosują się do zaleceń dotyczących dawkowania.
[product id="937,5029,954,4513"]
Dzienne zapotrzebowanie na potas
Zalecenia dotyczące dziennego zapotrzebowania organizmu na potas zostały opracowane w 2012 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Zalecane dzienne spożycie ustalono na 3510 mg dziennie. Podobną wartość (3500 mg) podało EFSA w 2016 roku.
Instytut Żywności i Żywienia w swoich wytycznych zaktualizowanych w 2020 roku opiera się na zaleceniach EFSA. Zgodnie z nimi zarówno mężczyźni, jak i kobiety powinni spożywać 3500 mg potasu dziennie, aby zachować jego optymalny poziom, a tym samym uniknąć niedoboru potasu.
Jednocześnie nie stwierdzono, aby ciężarne musiały dostarczać większą ilość tego pierwiastka. Jest to zalecane jedynie w przypadku kobiet karmiących piersią. W ich przypadku zalecane dzienne spożycie to 4000 mg.
Jak sprawdzić poziom potasu we krwi?
Stężenie potasu określa się w surowicy krwi. Badanie można wykonać w każdym laboratorium medycznym. Zalecane jest zgłoszenie się na test na czczo i w godzinach porannych. Jednocześnie można zbadać inne pierwiastki, aby mieć pełniejszy obraz aktualnego stanu zdrowia i gospodarki wodno-elektrolitowej. Materiałem do badania jest krew żylna. Wynik zawsze należy skonsultować z lekarzem.
Badanie poziomu potasu w organizmie jest wskazane przede wszystkim tym osobom, u których podejrzewany jest niedobór potasu. Regularne testy kontrolne należy wykonywać przy następujących dolegliwościach:
-
niewydolność nerek (ostra lub przewlekła),
-
wysokie ciśnienie krwi,
-
choroba Addisona,
-
cukrzyca,
-
alkoholizm.
Badanie stężenia potasu można wykonać zarówno nieodpłatnie, jak i prywatnie (bez skierowania od lekarza).
Jakie są przyczyny niedoboru potasu?
Przyczyny niedoboru potasu mogą być różne. Jedną z nich jest nieodpowiednia podaż tego pierwiastka wraz z pożywieniem. Dzieje się to, gdy w diecie brakuje produktów, które są jego cennym źródłem. Jednak jak wskazują dostępne dane, niedostateczna podaż potasu rzadko jest przyczyną hipokaliemii.
Zdecydowanie częściej niskie stężenie potasu w surowicy krwi jest spowodowane:
-
nadużywaniem alkoholu,
-
stosowaniem niektórych leków (są to głównie leki moczopędne, tiazydowe i glikokortykosteroidy),
-
chorobami układu sercowo-naczyniowego,
-
znaczną utratą wody z organizmu,
-
zbyt intensywnym wysiłkiem fizycznym,
-
choroby układu pokarmowego (przebiegające z wymiotami i biegunkami),
-
zaburzenia hormonalne (m.in. nadczynność tarczycy, aldosteronizm).
Niedobór stwierdza się często u osób narażonych na większą utratę potasu. Sprzyjają temu różnego rodzaju choroby nerek.
Objawy niedoboru potasu
Niewielki niedobór potasu może przebiegać całkowicie bezobjawowo. W takich sytuacjach nieprawidłowości są wykrywane w czasie rutynowego badania krwi. Jednak im wyższy deficyt, tym poważniejsze zaburzenia.
W wyniku obniżenia poziomu potasu w organizmie dochodzi do zmian ciśnienia tętniczego krwi. Ulega ono podwyższeniu. Potwierdzają to liczne badania przeprowadzone w wielu krajach, na osobach w różnym wieku. Ryzyko nadciśnienia wzrasta, gdy ilość potasu w diecie spada poniżej 3500 mg na dobę. Nie jest to jedyny wpływ deficytu tego pierwiastka na układ krążenia. Mogą pojawić się także zaburzenia rytmu serca (najczęściej częstoskurcz komorowy). Ma to związek ze zmniejszeniem kurczliwości mięśnia sercowego.
Niedobór potasu wpływa również na układ nerwowy. Skutkiem deficytu jest osłabienie mięśni – zarówno szkieletowych, jak i gładkich (budujących narządy wewnętrzne). W skrajnych przypadkach obserwuje się rozpad tkanki mięśniowej. Oprócz tego dochodzi do zaburzenia odruchów, a część osób skarży się na bolesne skurcze łydek. Niedobór potasu odpowiada za ogólne osłabienie organizmu.
Jak uzupełnić poziom potasu?
Leczenie hipokaliemii powinno odbywać się pod okiem lekarza. Dopasowuje on sposób terapii do poziomu deficytu, a także obecnych objawów klinicznych. Na pewno wskazane jest zwiększenie spożycia produktów, które są bogatym źródłem tego pierwiastka. Oprócz tego konieczne może być przyjmowanie preparatów potasu w indywidualnie dopasowanej dawce.
Źródła potasu w pożywieniu
Pożywienie bogate w potas to:
-
fasola,
-
otręby pszenne,
-
kasza gryczana,
-
rodzynki,
-
migdały i orzechy,
-
produkty pełnoziarniste,
-
owoce (m.in. banany, morele, awokado),
-
warzywa (m.in. pomidory, ziemniaki, papryka).
Im bardziej różnorodna dieta, tym mniejsze ryzyko niedoborów.
Pokarmy bogate w potas
Suplementy diety z potasem
W sklepach zielarskich dostępny jest szeroki wybór suplementów potasu. Wysokiej jakości preparaty zawierają ten pierwiastek w dobrze przystępnej formie. Może być to m.in. cytrynian potasu lub glukonian potasu. Ciekawym rozwiązaniem są suplementy złożone, które zawierają jeszcze inne pierwiastki. Są one dobre dla osób, które jednocześnie cierpią np. na niedobór magnezu.
Profilaktyka niedoboru potasu
Aby uniknąć niedoboru potasu, konieczne jest przyjrzenie się swojej diecie. Należy spożywać dużą ilość produktów, które są źródłem tego pierwiastka. Jadłospis powinien być zróżnicowany, aby nie zabrakło w nim żadnego składnika potrzebnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Osoby będące w grupie ryzyka wystąpienia niedoboru, mogą przyjmować suplementy diety z potasem. Chęć suplementacji należy omówić z lekarzem. Warto też regularnie sprawdzać poziom potasu w surowicy krwi.
Źródła:
-
M. Jarosz i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
-
K. Wyskida i in., Optymalna suplementacja potasu – aktualny stan wiedzy, “Terapia” 2013, nr 9, s. 1–3.
