Morwa biała (Morus alba L.) jest drzewem z rodziny morwowatych (Moraceae). Pochodzi z Azji Środkowej, ale aktualnie uprawia się ją również w Europie. Jej liście i owoce są bogatym źródłem flawonoidów, polifenoli, antocyjanów, terpenów, karotenoidów i alkaloidów (np. 1-dezoksynojirmycynę). Morwa biała, ze względu na swoje właściwości, zawartość składników odżywczych i biologicznie czynnych, od tysięcy lat jest powszechnie stosowana w Chinach.

Liście i owoce morwy białej – podstawowe substancje aktywne

Liście morwy białej są bogatym źródłem:

• białka,
• węglowodanów,
• mikro i makroelementów.

Zawierają polifenole, wolne aminokwasy i kwasy organiczne. Jej owoce gromadzą różnorodne związki odżywcze, w tym:

• kwasy tłuszczowe,
• aminokwasy,
• polisacharydy,
• witaminy,
• minerały,
• związki bioaktywne (m.in. antocyjany, rutynę, kwercetynę, kwas chlorogenowy).

Także kora z korzeni morwy białej dostarcza cennych substancji aktywnych (jak flawonoidy, czy alkaloidy).

Do najistotniejszych składników liści morwy białej należy 1-dezoksynojirmycyna (DNJ). DNJ hamuje aktywność enzymów odpowiedzialnych za metabolizm węglowodanów (głównie α-glukozydazy). Zmniejsza bowiem aktywność enzymów zaangażowanych w przemianę cukrów złożonych w cukry proste (glukozę) w jelicie cienkim. DNJ może zmniejszać wchłanianie glukozy i wpływać na obniżenie poziomu cukru we krwi po posiłku.

Morwa biała a masa ciała

Masa ciała w znacznym stopniu zależy od trybu życia. W szczególności od racjonalnej diety i wysiłku fizycznego. Jednak jej kontrolę ułatwić mogą niektóre rośliny.

Liście morwy białej mogą wspomagać utrzymanie lub przywrócenie prawidłowej masy ciała. Pozwalają także na ograniczenie gromadzenie się tłuszczu w komórkach wątroby. Składniki aktywne morwy białej, zwłaszcza flawonoidy i polifenole, mogą poprawiać profil lipidowy. Zmniejszają stężenie trójglicerydów i obniżają poziom cholesterolu całkowitego i LDL-cholesterolu we krwi. Liście morwy białej mogą również zmniejszać odkładanie tkanki tłuszczowej. Wywierają korzystny wpływ na poziom cukru we krwi i ograniczając wchłanianie węglowodanów.

Morwa biała a ciśnienie krwi

Niektóre badania wskazują, że ekstrakt z liści morwy białej może wspomagać regulację ciśnienia krwi. A to poprzez wpływ na syntazę tlenku azotu. Syntaza tlenku azotu (NOS) to enzym odpowiedzialny za powstawanie tlenku azotu (NO).

Tlenek azotu produkowany jest przez komórki śródbłonka wyścielającego naczynia krwionośne. NO przenika ze śródbłonka do sąsiednich komórek mięśni gładkich, które regulują średnicę naczyń. Tlenek azotu powoduje rozkurcz mięśnia, rozszerzenie naczynia krwionośnego i wzrost przepływu krwi. W konsekwencji wpływa na obniżenie ciśnienia krwi.

Ekstrakt z liści morwy białej może zwiększać uwalnianie syntazy tlenku azotu przez śródbłonek naczyń krwionośnych. W ten sposób zwiększa dostępność tlenku azotu. Dlatego sugeruje się, że morwa biała może wspomagać układ sercowo-naczyniowy. Zwłaszcza w stanach przebiegających z dysfunkcją śródbłonka naczyniowego.

Liście morwy białej a utlenianie cholesterolu

Cholesterol LDL (LDL-C) jest niezbędny do transportu tłuszczów do komórek. Jednak zwiększone stężenie frakcji LDL we krwi wywiera szkodliwy wpływ na układ sercowo-naczyniowy.

Komórki śródbłonka, które wyścielają tętnice, transportują cholesterol LDL do przestrzeni zewnątrzkomórkowej. LDL-C gromadzi się pod błoną wewnętrzną (między śródbłonkiem a tkanką łączną) i jest utleniany.

Peroksydacja to proces utleniania lipidów, w którym powstają nadtlenki tych związków. Przebiega ona z udziałem wolnych rodników tlenowych. Produkty utleniania lipidów modyfikują właściwości błon komórkowych i mogą przyczyniać się do utraty ich integralności. Procesy utleniania lipidów nasilać może m.in. nieprawidłowe stężenie glukozy we krwi. Powodem może być także niski potencjał antyoksydacyjny organizmu.

Morwa biała skutecznym antyoksydantem

Utleniony cholesterol LDL jest wychwytywany i pochłaniany przez makrofagi (krwinki białe). Nadmierny pobór LDL-C powoduje przekształcenie makrofagów w tzw. komórki piankowate, które są wypełnione lipidami. Mogą one przyczyniać się do tworzenia złogów tłuszczu w wieńcowych naczyniach krwionośnych i zaburzenia drożności tętnic. W jaki sposób?

Makrofagi uwalniają cytokiny, czyli białka kontrolujące rozwój i różnicowanie komórek. Pod ich wpływem komórki mięśni gładkich w ścianie tętnicy dzielą się i wychwytują cholesterol. Rdzeń lipidowy złożony z pozakomórkowych lipidów kumuluje się pod śródbłonkiem i rozrasta. Tkanka włóknista tworzy jego osłonkę, a komórki mięśniowe wciąż namnażają. W konsekwencji dochodzi do pogrubienia błony wewnętrznej. Zaczynają powstawać wypukłe blaszki, które „wrastają” do światła tętnicy.

Wyniki badań wskazują, że ekstrakty pozyskiwane z liści morwy białej mogą hamować utlenianie fosfolipidów zawartych w cząsteczkach LDL. Tym samym ograniczają tworzenie komórek piankowatych. Zmniejszają także aktywność receptorów makrofagowych pośredniczących w wychwycie zmodyfikowanego LDL-C. Mają wiec spory wpływ na zdrowie.

Właściwości antyoksydacyjne składników morwy białej

Morwa biała, w szczególności jej liście i ekstrakty z liści, są bogatym źródłem antyoksydantów. Zawierają głównie kwasy fenolowe, flawonoidy, witaminę C i inne.

Antyoksydanty wspierają mechanizmy obronne organizmu. Chronią skutecznie przed skutkami powstawania nadmiaru wolnych rodników. Zapobiegają ich reakcji ze składnikami komórek, a w konsekwencji przed ich modyfikacją i uszkodzeniami.

Wolne rodniki to nietrwałe cząsteczki z niesparowanym elektronem (jednym lub więcej). W atomach elektrony w parach są zazwyczaj trwalsze i stabilne oraz mniej reaktywne. Dlatego wolne rodniki próbują sparować elektrony – pozbyć się niesparowanego elektronu lub „ukraść” elektron innej cząsteczce. By to osiągnąć, szybko i łatwo wchodzą w reakcje z wieloma różnymi cząsteczkami. Zapoczątkowują łańcuch reakcji, który może zaburzać funkcjonowanie komórek.

W organizmie wolne rodniki mogą powstawać podczas naturalnych procesów. Na przykład w trakcie prawidłowych przemian metabolicznych). Mogą także pojawić się pod wpływem działania czynników zewnętrznych, np. ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Nadmiar wolnych rodników jest dla organizmu szkodliwy. Istotny element ochrony przed ich destrukcyjnym wpływem stanowią antyoksydanty (przeciwutleniacze).

Antyoksydacyjne właściwości morwy białej mogą opóźniać lub hamować procesy utleniania lipidów. Mogą przyłączyć elektron lub go oddać, nie przekształcając się przy tym w bardzo reaktywne wolne rodniki. Antyoksydanty mogą pochłaniać dodatkowy elektron z ponadtlenku. W ten sposób zatrzymują łańcuch powstawania wolnych rodników i utlenianie kolejnych związków, np. lipidów błon komórkowych.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania morwy białej

Przed suplementacją morwą białą warto poznać przeciwwskazania i potencjalne skutki uboczne.

W literaturze naukowej nie ma informacji na temat interakcji morwy z lekami. Jednak produkty zawierające morwę mogą przyczyniać się do obniżania stężenia glukozy we krwi. Mogą również wpływać na przebieg leczenia zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

U osób stosujących terapię insulinową lub doustne leki hipoglikemizujące morwę należy stosować po konsultacji z lekarzem.

Morwa może powodować działania niepożądane, tj. łagodną biegunkę, zawroty głowy lub rzadziej zaparcia i wzdęcia. Wyniki badań na szczurach wykazały, że podanie dużych ilości substancji zawartych w liściach Morwy może prowadzić do zmian składu krwi. Może wystąpić zmniejszenia hematokrytu i stężenia hemoglobiny. Jednak w badaniach toksykologicznych na zwierzętach, potwierdzono bezpieczeństwo stosowania Morwy

Niezbędne są dalsze duże, dobrze zaprojektowane badania kliniczne z udziałem ludzi. Pozwolą one ustalić pełny skład morwy białej. Pomogą także określić optymalne porcje dzienne oraz zidentyfikować wszystkie potencjalne skutki uboczne i przeciwwskazania.

Preparaty z owoców i liści morwy białej

Preparaty z rośliny morwy mogą być stosowane jako składniki suplementów diety.

Morwa biała jest dostępna na rynku m.in. w postaci:

• kapsułek lub tabletek z ekstraktem z liści morwy białej;
• soków (suplementu diety w formie płynnej) z ekstraktu z liści morwy białej;
• ziół, mieszanek ziołowych z liściem morwy białej. Do przygotowywania herbatek i naparów z suszonych liści morwy białej.

Dostępne są również suszone owoce morwy białej, bogate źródło polifenoli i antyoksydantów. Owsianka, jogurt lub koktajl z ich dodatkiem to interesujący pomysł na śniadanie, lub deser.

Morwa biała - podsumowanie

Morwa biała (Morus alba) to drzewo, które jest znane ze swojego owocu oraz liści. Mają one bowiem właściwości prozdrowotne. Roślina ta jest wykorzystywana w tradycyjnej medycynie naturalnej ze względu na różnorodne działania

Liście morwy zawierają składniki, które mogą pomóc w regulowaniu poziomu cukru we krwi. Jest to korzystne dla osób z cukrzycą. Może ona także pomóc obniżyć ciśnienie krwi, co jest ważne w kontroli nad nadciśnieniem.

Liście morwy białej zawierają związki, które wykazują działanie przeciwwirusowe. Ponadto może ona poprawiać proces trawienia i łagodzić problemy żołądkowo-jelitowe.

Niektóre składniki tej rośliny mają właściwości przeciwzapalne, co może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych w organizmie. Morwa jest bogata w przeciwutleniacze, które pomagają w ochronie komórek przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.

Morwa biała jest dostępna w różnych formach, w tym jako liście, susz, ekstrakty czy suplementy diety. Można je stosować w zależności od indywidualnych potrzeb i zaleceń specjalisty.

Warto podkreślić, że działanie prozdrowotne rośliny może być różne u różnych osób. Jej stosowanie powinno być odpowiednio skonsultowane z lekarzem. Zwłaszcza jeśli masz istniejące problemy ze zdrowiem lub przyjmujesz leki.

Bibliografia:

1. Grześkowiak J, Łochyńska M. Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze. Borgis Post Fitoter. 2017;18(1):31-35.

2. Uchwała nr 17/2019 Zespołu ds. Suplementów Diety z dnia 25 października 2019 r. ws. wyrażenia opinii dotyczącej stosowania preparatów z rośliny Morus alba L. jako składników suplementów diety (na podst. Dz. U. z 2019 r. poz. 59).

3. Błecha K. Fitoterapia w cukrzycy. W: Bazylak G, Różański H [red.]. Rośliny zielarskie, kosmetyki naturalne i żywność funkcjonalna. Nowe nadzieje fitoterapii – monografia naukowa. Wydawnictwo PWSZ im. Stanisława Pigonia, Krosno-Wrocław 2019, s. 156-167.

4. Chan EW, Lye PY, Wong SK. Phytochemistry, pharmacology, and clinical trials of Morus alba. Chin J Nat Med. 2016;14(1):17-30.

5. Carrizzo A, Ambrosio M, Damato A, Madonna M, Storto M, Capocci L, Campiglia P, Sommella E, Trimarco V, Rozza F, Izzo R, Puca AA, Vecchione C. Morus alba extract modulates blood pressure homeostasis through eNOS signaling. Mol Nutr Food Res. 2016;60(10):2304-2311.