Najczęściej stosuje się ją w postaci tabletek, kapsułek, kropli lub naparu. W medycynie ludowej była używana od wieków do łagodzenia objawów bezsenności, nadpobudliwości i niepokoju.
Jak działa waleriana na organizm - właściwości
Waleriana działa na organizm przede wszystkim poprzez wpływ na układ nerwowy. W jej składzie znajdują się związki aktywne, takie jak kwas walerenowy, które oddziałują na receptory GABA w mózgu. Receptory te regulują aktywność neuronów, zmniejszając ich pobudzenie. W efekcie roślina:
- Działa uspokajająco. Zmniejsza uczucie niepokoju i napięcia.
- Ułatwia zasypianie. Stosowana jako naturalny środek nasenny, poprawia jakość snu, zwłaszcza w przypadku problemów z zaśnięciem.
- Łagodzi stres. Pomaga obniżyć poziom stresu, co może wspierać w lepszym radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami.
- Rozluźnia mięśnie. Ma właściwości rozkurczowe, co może przynieść ulgę przy napięciach mięśniowych i bólach głowy wynikających ze stresu.
Efekty działania waleriany mogą różnić się w zależności od osoby i jej reakcji na składniki rośliny.
Jak długo można stosować walerianę
Walerianę najlepiej stosować przez krótki okres. Zazwyczaj od 2 do 4 tygodni, w zależności od indywidualnych potrzeb i zaleceń. Przewlekłe stosowanie może prowadzić do osłabienia jej działania lub wystąpienia skutków ubocznych. Mogą pojawić się:
- zmęczenie,
- zawroty głowy,
- problemy z koncentracją.
W przypadku stosowania rośliny jako środka na sen lub w sytuacjach stresowych warto stosować się do poniższych zaleceń:
- Należy zrobić przerwę po około 2–4 tygodniach stosowania. Aby uniknąć przyzwyczajenia organizmu, warto zrobić co najmniej tygodniową pauzę po kilku tygodniach regularnego stosowania.
- Stosowanie „w razie potrzeby”. Zamiast codziennego przyjmowania, niektórzy stosują walerianę tylko wtedy, gdy potrzebują dodatkowego wsparcia. Na przykład w okresach wzmożonego stresu lub trudności z zasypianiem.
Jakie porcje waleriany stosować
Dawka waleriany zależy od formy preparatu (tabletki, kapsułki, krople, napar) oraz od celu stosowania. Ogólne wytyczne dotyczące dawek wyglądają następująco:
-
W przypadku problemów ze snem:
- Standardowa dawka to około 300–600 mg ekstraktu z waleriany (w przeliczeniu na zawartość korzenia). Przyjmowana jest zazwyczaj na około 30 minut do godziny przed snem.
-
Dla redukcji stresu i uspokojenia w ciągu dnia:
- Niższa dawka, wynosząca 150–300 mg ekstraktu z waleriany stosowana 1–3 razy dziennie. Warto pamiętać, że może powodować lekką senność, więc najlepiej przyjmować ją wtedy, gdy nie planuje się intensywnych zajęć.
-
W postaci naparu:
- Zazwyczaj stosuje się 2–3 gramy suszonego korzenia waleriany na filiżankę wrzątku, parzone przez około 10–15 minut. Napar można pić raz lub dwa razy dziennie, w zależności od potrzeb.
-
Krople lub nalewka:
- Dawka zależy od stężenia, ale najczęściej to 15–20 kropli. Odpowiada to około 0,5–1 ml przyjmowanych 1–3 razy dziennie. Ostatnią porcję najlepiej przyjmować przed snem.
Uwaga: Jeśli stosujesz leki lub inne suplementy albo masz schorzenia przewlekłe, warto skonsultować dawkę z lekarzem. Pozwoli to uniknąć interakcji lub skutków ubocznych.
Czy waleriana ma skutki uboczne?
Waleriana może mieć skutki uboczne, zwłaszcza jeśli jest stosowana w dużych dawkach lub przez długi czas. Najczęściej są one jednak łagodne i rzadko występują. Do możliwych skutków ubocznych należą:
- Senność – może utrzymywać się także w ciągu dnia, szczególnie jeśli przyjęta została zbyt duża dawka.
- Bóle głowy – niektórzy użytkownicy zgłaszają bóle głowy jako efekt uboczny stosowania preparatów z rosliny.
- Zawroty głowy – mogą pojawić się zwłaszcza przy wysokich dawkach.
- Problemy żołądkowe – takie jak nudności, bóle brzucha lub niestrawność.
- Reakcje alergiczne – choć rzadkie, u niektórych osób mogą wystąpić wysypki, świąd czy inne objawy uczuleniowe.
Długotrwałe stosowanie waleriany bez konsultacji z lekarzem nie jest zalecane. Może bowiem prowadzić do osłabienia jej skuteczności. Może także wywoływać dodatkowe objawy uboczne, takie jak zmęczenie lub zmiany nastroju. Waleriany nie powinno się także łączyć z innymi lekami uspokajającymi, gdyż może to nasilać działanie sedatywne.
Czy walerianę można łączyć z alkoholem?
Waleriany nie powinno się łączyć z alkoholem. Oba te środki mają działanie uspokajające na układ nerwowy. Ich połączenie może więc nasilić senność, spowolnić refleks. Może także zwiększyć ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, takich jak zawroty głowy, dezorientacja, a nawet w skrajnych przypadkach trudności z oddychaniem.
Łączenie rośliny z alkoholem może również zwiększyć obciążenie wątroby. Zarówno alkohol, jak i składniki aktywne waleriany są tam metabolizowane. Z tego powodu najlepiej jest zachować odstęp między stosowaniem waleriany a spożyciem alkoholu lub w ogóle unikać ich łączenia. Szczególnie jeśli stosuje się kozłek lekarski regularnie lub w wyższych dawkach.
Czy waleriana podnosi ciśnienie?
Waleriana raczej nie podnosi ciśnienia krwi. Wręcz przeciwnie, jej składniki mogą je nieco obniżyć ze względu na swoje działanie uspokajające i rozkurczowe. U osób zdrowych wpływ na ciśnienie jest zazwyczaj niewielki lub niezauważalny.
U osób z niskim ciśnieniem krwi, kozłek lekarski może jednak nasilać uczucie senności, osłabienia lub zawroty głowy. Jeśli ktoś ma problemy z układem krwionośnym, warto przed jej stosowaniem skonsultować się z lekarzem. Zwłaszcza w przypadku problemów z prawidłowym ciśnieniem krwi.
Czy waleriana otępia?
Tak, waleriana może powodować pewien stopień otępienia, szczególnie jeśli jest stosowana w wyższych dawkach lub na dłuższą metę. Jej uspokajające działanie wpływa na układ nerwowy, co może prowadzić do:
- Zaburzeń koncentracji – spowolnienie reakcji, trudności w skupieniu uwagi.
- Senności – waleriana może wywoływać uczucie zmęczenia lub senności, co może wpływać na codzienną aktywność.
- Obniżonej sprawności psychomotorycznej – u niektórych osób może powodować lekki spadek szybkości reakcji, co jest ważne np. podczas prowadzenia pojazdów.
Dlatego, jeśli planujesz prowadzić pojazd lub wykonywać zadania wymagające pełnej koncentracji, najlepiej unikaj waleriany.
Czy waleriana uzależnia?
Waleriana sama w sobie nie jest uzależniająca w taki sposób jak np. benzodiazepiny czy inne leki uspokajające. Niemniej jednak u niektórych osób może wystąpić tzw. uzależnienie psychiczne lub przyzwyczajenie. Może to wynikać z faktu, że stosowanie rośliny pomaga im radzić sobie z lękiem lub bezsennością. To z kolei może prowadzić do potrzeby jej regularnego stosowania, aby uzyskać ten sam efekt relaksacji.
Przy dłuższym stosowaniu mogą też wystąpić łagodne objawy odstawienia, takie jak lekkie pobudzenie lub trudności ze snem. Są one jednak znacznie mniej intensywne niż w przypadku leków uspokajających.
Aby uniknąć przyzwyczajenia lub zmniejszenia skuteczności, zaleca się:
- Stosowanie waleriany doraźnie lub przez krótki czas (do 2–4 tygodnie).
- Robienie przerw po kilku tygodniach regularnego stosowania.
Zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Szczególnie jeśli waleriana jest stosowana przez dłuższy czas lub jako wsparcie w leczeniu przewlekłych problemów, takich jak bezsenność czy lęki.
Kiedy nie stosować waleriany?
Waleriany nie powinno się stosować w niektórych sytuacjach i stanach zdrowotnych, aby uniknąć ryzyka powikłań. Oto przypadki, kiedy warto unikać stosowania waleriany:
-
Ciąża i karmienie piersią. Waleriana jest niewskazana dla kobiet w ciąży i karmiących. A to ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tych okresach.
-
Dzieci. Nie zaleca się stosowania rośliny u małych dzieci, ponieważ ich organizm może zareagować silniej na działanie uspokajające i nasenne.
-
Zaburzenia czynności wątroby. Waleriana jest metabolizowana w wątrobie. W związku z tym osoby z problemami wątrobowymi powinny unikać jej stosowania lub skonsultować się z lekarzem.
-
Przyjmowanie leków uspokajających lub nasennych. Łączenie waleriany z lekami takimi jak benzodiazepiny, barbiturany lub inne środki nasenne może nasilać działanie uspokajające. Może też zwiększać ryzyko skutków ubocznych.
-
Alkohol. Kozłek lekarski może nasilać działanie alkoholu, dlatego nie powinno się jej stosować razem z napojami alkoholowymi.
-
Planowana operacja. Ze względu na działanie uspokajające, waleriana może wpływać na efekty znieczulenia. Przed zabiegami chirurgicznymi zaleca się odstawienie jej co najmniej na dwa tygodnie przed planowanym terminem operacji.
Przed rozpoczęciem stosowania waleriany zawsze warto skonsultować się z lekarzem, szczególnie jeśli przyjmujesz inne leki lub cierpisz na przewlekłe schorzenia.
Kozłek lekarski jako suplement diety
Waleriana jako suplement diety występuje w kilku różnych formach, co pozwala na łatwe dostosowanie jej do indywidualnych potrzeb i preferencji. Oto najpopularniejsze z nich:
-
Kapsułki i tabletki – to najczęściej spotykana forma, która umożliwia precyzyjne dawkowanie. Kapsułki mogą zawierać ekstrakt z korzenia rośliny.
-
Ekstrakt płynny (nalewka) – płynna forma, która może być łatwo dodawana do wody lub innego napoju. Zawiera skoncentrowane składniki aktywne.
-
Herbata (napar) – suszony korzeń można zaparzać, tworząc napar. To naturalny sposób na spożycie, chociaż stężenie składników aktywnych może być mniejsze niż w przypadku ekstraktów.
-
Proszek – suszony korzeń w postaci proszku, który można dodać do smoothie, jogurtu lub innych potraw.
-
Krople – skoncentrowany płyn, który można stosować w mniejszych dawkach. Idealny dla osób, które preferują łatwe dawkowanie.
Wybór formy zależy od osobistych preferencji oraz celu stosowania. Ważne jest, aby zawsze zwracać uwagę na dawkowanie oraz jakość suplementu diety.
Waleriana - podsumowanie
Waleriana to roślina znana z właściwości uspokajających i prozdrowotnych. Jest wykorzystywana głównie w celu:
- Łagodzenia stresu i lęku – działa na układ nerwowy, zmniejszając uczucie napięcia i niepokoju.
- Poprawy jakości snu – stosowana jako naturalny środek nasenny, ułatwia zasypianie i wydłuża czas snu.
- Relaksacji mięśni – wykazuje działanie rozkurczowe, co może przynieść ulgę w napięciach mięśniowych.
Dawkowanie. Najczęściej stosuje się 300–600 mg ekstraktu z kozłka lekarskiego przed snem. Można także stosować 150–300 mg kilka razy dziennie w przypadku stresu.
Efekty uboczne: Mogą obejmować senność, bóle głowy, zawroty głowy i problemy żołądkowe. Należy unikać łączenia z alkoholem oraz stosowania w przypadku ciąży, karmienia piersią, chorób wątroby oraz u dzieci.
Uzależnienie: Waleriana nie jest uzależniająca w tradycyjnym sensie. Może jednak prowadzić do przyzwyczajenia psychicznego, dlatego zaleca się stosowanie przez krótki czas i robienie przerw.
W przypadku długotrwałego stosowania lub problemów zdrowotnych zawsze warto skonsultować się z lekarzem.