Rola witaminy E – gdzie występuje i czym grozi niedobór?

Rola witaminy E – gdzie występuje i czym grozi niedobór?

Witamina E jest bardzo ważnym składnikiem. Dzięki niej organizm może funkcjonować bez zakłóceń. Jest ona potrzebna wszystkim komórkom w ciele człowieka. Każdy powinien dbać o jej prawidłowy poziom – niedobór witaminy E lub jej nadmiar niosą za sobą nieprzyjemne skutki. Zobacz, jak dostarczać organizmowi witaminę E.

Witamina E to nie tylko jedna substancja. Pod tą nazwą kryje się grupa organicznych związków chemicznych. Są one spokrewnione ze sobą ze względu na funkcję, właściwości lub budowę chemiczną. Witamina E składa się z czterech tokoferoli i czterech tokotrienoli. Każdy z nich ma inną formę, które są oznaczane kolejnymi literami greckiego alfabetu. Dla organizmu człowieka najważniejszy jest alfa-tokoferol. Wykazuje on najwyższą aktywność biologiczną. Witamina E należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Często do jej opisania używa się określenia tokoferol.

Witamina E – po co jest potrzebna?

Witaminę E poznano już na początku XX. wieku. Jednak udało się ją wyizolować dopiero w 1936 roku. Grupa badaczy pod przewodnictwem Evansa dokonała tego z oleju z kiełków pszenicy. Dało to możliwość przeprowadzenia szeregu badań nad jej właściwościami i zastosowaniem. Nazwa tokoferol pochodzi z języka greckiego i oznacza “nieść narodziny”. Nie jest to przypadkowe określenie. Odkrycia witaminy E dokonano przy okazji testów nad płodnością zwierząt.

Rola witaminy E w organizmie człowieka jest nieoceniona. Pełni ona szereg ważnych funkcji. Dzięki niej mogą zachodzić ważne procesy życiowe. Ponadto witamina E jest niezbędna do ochrony komórek przed szkodliwymi czynnikami.

Witamina E wpływa na syntezę lipidów, a także metabolizm mięśni. Oznacza to, że dzięki niej w ich komórkach mogą zachodzić przemiany energii, a tym samym możliwe są ich wzrost, namnażanie i regeneracja.

Właściwości witaminy E powodują, że jest ona bardzo dobrym przeciwutleniaczem - właściwie jednym z najważniejszych dla organizmu człowieka. Substancja ta przeciwdziała utlenianiu się niektórych substancji, a tym samym zapobiega niszczeniu DNA komórek, ale także ich białek i błon komórkowych. Dlaczego obecność przeciwutleniaczy jest ważna? Ponieważ utlenianie przyspiesza procesy starzenia się, a także powoduje niekontrolowane namnażanie się, co jest przyczyną nowotworzenia.

Witamina E reaguje z wolnymi rodnikami tlenowymi dzięki obecności grupy hydroksylowej. Jest najważniejszym przeciwutleniaczem dla nienasyconych kwasów tłuszczowych i witaminy A. Jej działanie jest wzmocnione w towarzystwie innych antyoksydantów (m.in. witaminy C).

Rolą witaminy E jest także stabilizowanie błon komórkowych oraz ochranianie ich. Niektórzy badacze wskazują na jej rolę w zapobieganiu chorobom układu krążenia, ponieważ ma wpływ na procesy krzepnięcia krwi. Nie wykazano jednak, aby jej stosowanie zmniejszało ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego.

[product id="5139,1127,776,923"]

Witamina E a płodność

Witamina E jest nazywana witaminą płodności. Już w pierwszych badaniach zaobserwowano, że jej brak w diecie zwierząt obniża ich zdolności reprodukcyjne. Jej wpływ na płodność zaobserwowano także u ludzi.

Witamina E wpływa zarówno na płodność kobiet, jak i mężczyzn. Takie działanie bierze się przede wszystkim z właściwości antyoksydacyjnych, dzięki którym wszystkie komórki w ciele są chronione – także plemniki i komórka jajowa. Zauważono także, że witamina E ma swój udział w procesie produkcji nasienia oraz aktywności plemników. Panowie, którzy chcą poprawić jakość spermy, powinni rozważyć dodatkową suplementację witaminy E. W przypadku kobiet zaobserwowano dobroczynny wpływ tej substancji na endometrium.

Witamina E w kosmetyce

Witamina E bywa też nazywana witaminą młodości. Na ten tytuł zasłużyła sobie również dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, które chronią komórki przed przedwczesnym starzeniem się. Jest ona bardzo chętnie wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym do produkcji różnego rodzaju preparatów do codziennej pielęgnacji.

Rolą witaminy E jest nie tylko neutralizowanie wolnych rodników. Tokoferol obniża degradację erytrocytów. Tym samym krew wraz z tlenem i substancjami odżywczymi może docierać do wszystkich komórek. Witamina E może też penetrować barierę lipidową komórek skóry. Dobrze przenika też przez naskórek. Można powiedzieć, że wbudowuje się w przestrzenie międzykomórkowe. Tym samym zapewnia skórze właściwe odżywienie i nawilżenie oraz poprawia jej elastyczność, miękkość i sprężystość.

Wykazano także, że witamina E wspiera łagodzenie nieprzyjemnych dolegliwości. Wśród jej właściwości można wymienić:

• blokowanie procesów zapalnych,
• wspieranie regeneracji skóry,
• działanie kojące,
• wspieranie ochrony skóry przed szkodliwymi czynnikami,
• zmniejszanie obrzęków,
• wspieranie likwidowania przebarwień na skórze,
• łagodzenie objawów kontaktowego zapalenia skóry,
• wspieranie gojenia ran.

Odpowiedni poziom witaminy E wspiera ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego. Ponadto tokoferol jest często wykorzystywany do leczenia choróļ dermatologicznych – zwłaszcza trądziku.

Czy organizm może produkować witaminę E?

Organizm nie może sam produkować witaminy E. Dlatego, aby uniknąć niedoboru, konieczne jest dostarczanie jej z zewnątrz. Można to zrobić wraz z pożywieniem, co jest najbardziej rekomendowaną metodą. Dobrze zbilansowaną i zrównoważoną dietę mogą wspierać suplementy diety zawierające witaminę E.

Warto zdawać sobie sprawę, że witamina E pozostaje w organizmie człowieka przez krótki czas. Każdego dnia usuwane jest aż 60–70% tej substancji. Ulega również rozpadowi pod wpływem światła i procesów cieplnych, co ma znaczenie przy obróbce termicznej pożywienia. Natomiast formy beta, gamma i delta są od razu metabolizowane w wątrobie, a następnie wydalane z moczem lub żółcią.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę E dla osób dorosłych to 12 mg na dobę. W osoczu krwi substancja ta utrzymuje się na poziomie 0,8 do 2 mg/dl. Objawy niedoboru witaminy E pojawiają się, gdy stężenie spada poniżej 0,5 mg/dl.

Gdzie występuje witamina E?

Naturalna witamina E występuje w następujących produktach spożywczych:

• migdały,
• orzechy (zwłaszcza ziemne i laskowe),
• nasiona słonecznika,
• oleje roślinne (zwłaszcza słonecznikowy, sojowy, szafranowy),
• szpinak,
• pomidory,
• kiełki pszenicy,
• wątróbka,
• jaja,
• masło,
• razowe pieczywo,
• przyprawy (curry, suszone oregano, słodka papryka),
• marchew,
• dynia,
• czarna porzeczka,
• maliny,
• jagody,
• kiwi,
• brokuły,
• szparagi,
• czerwona papryka,
• botwina,
• jarmuż.

Źródła pokarmowe witaminy E

Warto pamiętać, że wchłanianie witaminy E jest lepsze, jeżeli zachodzi w towarzystwie tłuszczów (witamina E jest substancją dobrze rozpuszczalną w tłuszczach).

Suplementy diety z witaminą E

Sposobem dostarczania witaminy E organizmowi jest stosowanie suplementów diety.  Mają one postać kapsułek, tabletek, a także kropli. Często zawierają też inne substancje potrzebne komórkom: witaminę A, selen, witaminę D3.

Czym grożą niedobory witaminy E?

Niedobór witaminy E u osób dorosłych zdarza się rzadko. Jest jednak możliwy. Duże ryzyko istnieje wśród osób, które źle się odżywiają (np. eliminują z diety wiele produktów, nie dojadają), cierpią na biegunki tłuszczowe lub przebyli operację usunięcia części jelita. Zaburzenia wchłaniania mogą być też uwarunkowane genetycznie.

Objawy niedoboru witaminy E to:

• problemy z płodnością,
• przebarwienia na skórze,
• pogorszenie kondycji skóry (zwłaszcza utrata jędrności),
• osłabienie mięśni,
• zanik mięśni,
• uszkodzenie nerwów,
• zbyt szybki rozpad czerwonych krwinek.

Niedobór witaminy jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci. Może spowodować niedokrwistość, zaburzenia wzroku, zaburzenia wzrostu. U kobiet w ciąży skutkuje poronieniem.

Nadmiar witaminy E

Groźny może być też nadmiar witaminy E. Dlatego osoby stosujące dodatkową suplementację powinny zachować ostrożność przy dawkowaniu. Niepokojące objawy, które są skutkiem przyjmowania zbyt dużej ilości tokoferolu to: zaburzenia widzenia, osłabienie, problemy żołądkowe, bóle głowy.

Bibliografia:

1. A. Zielińska i in., Tokoferole i tokotrienole jako witamina E, "Chemik" 2014, nr 7, s. 585-588.
2. W. Czerwonka i in., Zastosowanie witaminy E w kosmetologii, "Kosmetologia Estetyczna" 2019, nr 1, s. 13-16.
3. B. Milanovic, Witamina E - co kryje świat tokoferoli?, "Świat Przemysłu Farmaceutycznego" 2016, nr 3, s. 112-116.
4. S. Witkowski, Tokotrienole - mniej znana strona witaminy E, "Herbalism" 2016, nr 1, s. 7-21.