Sok z czarnego bzu to jedno z podstawowych naturalnych lekarstw. Ma on swoje zastosowanie w wielu przypadłościach i dolegliwościach. Przypisuje mu się działanie przeciwzapalne, wykrztuśne, napotne i antyoksydacyjne. Ponadto wspiera zwalczanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Zobacz, kiedy sok z czarnego bzu sprawdzi się najlepiej.
Czarny bez jest rośliną z rodziny piżmaczkowatych. W Polsce jest to gatunek występujący powszechnie, który rośnie w dzikich warunkach na całym jej terenie (do wysokości 900 m.n.p.m.). Można go spotkać w lasach, zaroślach w nadrzeczach. Szczególnie upodobał sobie tereny wilgotne. Czarny bez jest szeroko wykorzystywany w kulinariach i przemyśle kosmetycznym. Jest również znany ze swoich właściwości leczniczych. Dlatego wiele osób sięga po niego, gdy potrzebne jest skuteczne wsparcie organizmu, który zmaga się z chorobą.
Właściwości czarnego bzu
Czarny bez ma postać wysokiego krzewu. Osiąga wysokość do 10 metrów. Wznosi się prosto i ma boczne rozgałęzienia. Liście czarnego bzu są nieparzysto-pierzastozłożone. Mają kształt jajowato-eliptyczne. Na wierzchu przyjmują kolor ciemnozielony, zaś od spodu są jasne. Jego kwiaty zbierają się w duże baldachogrona. Ich średnica ma nawet 20 centymetrów. Kwiaty bzu mają biały kolor, są drobne i mają po 5 płatków. Natomiast owoce czarnego bzu mają kulisty kształt i występują w skupiskach po kilkadziesiąt sztuk. Gdy są dojrzałe, mają czarny kolor. Niedojrzałe owoce czarnego bzu są zielone.
Szczególne znaczenie dla człowieka mają kwiaty i owoce bzu. To one zawierają najwięcej składników aktywnych i wykazują właściwości lecznicze.
Kwiaty czarnego bzu
Substancje, które są obecne w kwiatach czarnego bzu to:
- olejki eteryczne (do 0,15%),
- związki polifenolowe,
- flawonoidy,
- glikozydy,
- triterpeny (głównie alfa- i beta-amaryna, kwas oleanowy),
- sterole.
W kwiatach czarnego bzu stwierdzono również:
- białko (do 2%),
- witaminy z grupy B,
- witaminę C (w 100 gramach kwiatów czarnego bzu jest jej nawet 90 mg),
- witaminę A,
- magnez,
- fosfor,
- potas,
- cynk,
- wapń.
Kwiaty bzu czarnego mają cierpki i kwaśny smak. Odpowiadają za niego związki polifenolowe, garbniki, fenolokwasy i ich glikozydy. Natomiast ich aromat determinuje olejek eteryczny. W badaniach stwierdzono, że składa się on aż z 55 różnych substancji chemicznych i ma dużą zawartość wolnych kwasów tłuszczowych.
Owoce czarnego bzu
W składzie owoców czarnego bzu wyróżnić można:
- kwasy organiczne (walerianowy, octowy, jabłkowy, winowy),
- antocyjany,
- witaminę C,
- witaminy z grupy B,
- potas,
- żelazo,
- cynk,
- garbniki,
- flawonoidy.
Sok z czarnego bzu
Dojrzałe owoce czarnego bzu składają się w 80% z wody. Obecne są w nim także węglowodany i niewielka ilość białka. Cennym składnikiem jest błonnik pokarmowy (hemicelulozy, pektyny, kwas poligalakturonowy).
Właściwości zdrowotne soku z bzu czarnego
W licznych badaniach zaobserwowano następujące właściwości lecznicze bzu czarnego:
Właściwości antyoksydacyjne soku z czarnego bzu
Działanie antyoksydacyjne mają zarówno kwiaty, jak i owoce. Obecne w nich substancje powodują wymiatanie wolnych rodników, tym samym chronią komórki przed uszkodzeniami.
Właściwości immunomodulujące
Czarny bez działa immunomodulująco w przypadku osób zdrowych, jak i zmagających się z infekcją. Pobudzają one produkcję limfocytów oraz aktywność innych komórek układu immunologicznego.
Właściwości przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne soku z czarnego bzu
Składniki obecne w czarnym bzie hamują namnażanie się drobnoustrojów - głównie wirusów i bakterii. Dzieje się to za sprawą głównie fenolokwasów: chlorogenowego i kawowego. Dzięki temu sok z bzu może być wykorzystywany w celu wspierania terapii infekcji.
Właściwości przeciwzapalne soku z czarnego bzu
Takie działanie wykazują głównie kwiaty bzu. W kilku testach wykazano, że hamują one syntezę cytokin. Są to substancje wywołujące stan zapalny w organizmie.
Właściwości napotne soku z czarnego bzu
Za właściwości napotne odpowiadają flawonoidy. Obniżają one próg pobudzenia ośrodków termoregulacji.
Właściwości wykrztuśne
Obecne w czarnym bzie składniki działają drażniąco na zakończenia nerwowe w błonie śluzowej żołądka. Tym samym zostaje pobudzony ośrodek nerwu błędnego. Natomiast w drogach oddechowych zwiększa się produkcja śluzu, co wywołuje odruch kaszlowy.
Właściwości moczopędne
Czarny bez powoduje rozszerzenie naczyń nerkowych, a tym samym zwiększenie diurezy. Dodatkowo obecne w nim flawonoidy oddziałują na ściany kanalików nerkowych po to, aby nie zachodziła resorpcja zwrotna.
Kiedy sięgać po sok z czarnego bzu?
Po sok z czarnego bzu można sięgać:
- przy stanach zapalnych,
- przy kaszlu,
- w celu wzmocnienia organizmu i ochrony przed stresem oksydacyjnym,
- w celu wzmocnienia odporności.
Sok z czarnego bzu bardzo dobrze sprawdza się przy przeziębieniu i innych infekcjach dróg oddechowych, ponieważ łagodzi ich objawy. Dzięki działaniu przeciwwirusowemu i przeciwbakteryjnemu wspiera organizm w walce z patogenami.
Jak stosować sok z bzu czarnego?
Sok z czarnego bzu można przyjmować na kilka sposobów. Najbardziej popularnym sposobem jest dodawanie go do naparów ziołowych i herbat. Trzeba jednak pamiętać, aby odczekać kilka minut – dodawanie soku do wrzątku może skutkować utratą jego cennych właściwości. Sok z czarnego bzu można również rozpuścić w szklance wody.
Zaleca się, aby spożywać sok z czarnego bzu 3–4 razy dziennie. Jednorazowa dawka nie powinna przekraczać 15 mililitrów.
Gdzie kupić sok z czarnego bzu?
Sok z czarnego bzu można kupić niemal w każdej aptece lub sklepie zielarskim. Warto wspomnieć, że obecne są tam różnego rodzaju preparaty, które zawierają tę roślinę (np. herbaty). Dlatego każda osoba może wybrać najbardziej odpowiadającą jej formę suplementacji. Sok z czarnego bzu warto też przygotować samodzielnie.
Jak samodzielnie przygotować sok z czarnego bzu?
Samodzielne przygotowanie soku z czarnego bzu nie jest trudne. Wcześniej konieczne jest pozbieranie kwiatów lub owoców bzu.
Sok z owoców czarnego bzu
Owoce na sok z czarnego bzu należy zbierać w sierpniu i wrześniu, ponieważ wtedy są dojrzałe.
Do produkcji soku z owoców czarnego bzu potrzebne są:
- surowe owoce (dojrzałe) – 3 kg,
- woda – szklanka,
- sok z cytryny – 3 łyżki,
- cukier – 0,5 kg.
Owoce czarnego bzu należy umyć i oddzielić od łodyżek. Jeżeli są w nich obecne zielone kulki, należy je wyrzucić. Następnie trzeba przełożyć owoce do garnka, zalać wodą i doprowadzić do wrzenia. Po tym konieczne jest ich gotowanie bez przykrycia przez kolejne 20 minut.
Owoce po przestudzeniu należy przełożyć na gęste sitko. Sok powinien swobodnie z nich ściekać do garnka. Nie należy ich wyciskać.
Otrzymany sok należy wymieszać z cukrem i sokiem z cytryny i doprowadzić do wrzenia. Jeszcze gorący trzeba przelać do wyparzonych słoików i zapasteryzować.
Sok z kwiatów czarnego bzu
Kwiaty na sok z czarnego bzu należy zbierać w maju i czerwcu.
Aby zrobić sok z kwiatów czarnego bzu, potrzebne są:
- pęki kwiatów – 20 sztuk,
- woda – 1 litr,
- cukier – 1 kg,
- cytryny – 2 sztuki.
Kwiaty należy oddzielić od łodyg. Następnie zalać je wrzącą wodą z cukrem i sokiem z cytryn. Taką mieszankę trzeba przykryć talerzem i odstawić w chłodne i ciemne miejsce na 3 dni. Konieczne jest jej mieszanie raz dziennie.
Po 3 dniach należy przecedzić sok do garnka i zagotować, a następnie przelać do wyparzonych słoików i zapasteryzować.
Czy picie soku z czarnego bzu jest bezpieczne?
Sok z czarnego bzu jest uznawany za bezpieczny. Może być podawany również dzieciom (powyżej 2. roku życia). W licznych badaniach wykazano, że nie ma on działania toksycznego i skutków ubocznych. Warto jednak przygotować go samemu lub wybierać gotowe preparaty tylko w pełni naturalne.
Należy jednak pamiętać, aby spożywać wyłącznie dojrzałe owoce czarnego bzu i kwiaty, które zostały wcześniej poddane obróbce termicznej. W przeciwnym razie mogą być w nich obecne szkodliwe substancje.
Syrop z czarnego bzu nie powinien być spożywany przez osoby, które są uczulone na tę roślinę. W razie wątpliwości dotyczących stosowania należy skonsultować się z lekarzem.
Źródła:
- M. Zielińska-Pisklak, Ł. Szeleszczuk, A. Młodzianka, Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie, "Lek w Polsce" 2013, nr 6-7, s. 1-4.
- B. Waszkiewicz-Robak, E. Miller, Właściwości prozdrowotne czarnego bzu, "Problemy Higieny i Epidemiologii" 2018, nr 99, s. 217-224.
