Kwas Foliowy - Witamina B9

Kwas foliowy - kwas foliowy co to za witamina

Kwas foliowy jest bardzo ważnym składnikiem odżywczym u osób w każdym wieku. Szczególne zapotrzebowanie dotyczy kobiet w ciąży, matek karmiących, osób planujących ciążę oraz małych dzieci. Należy dostarczać go organizmowi wraz z pożywieniem. Niekiedy jednak potrzebna jest też dodatkowa suplementacja. Poznaj witaminę, jaką jest kwas foliowy: gdzie występuje, który wybrać, jakie są skutki niedoboru.

Kwas foliowy

Kwasem foliowym jest nazywana witamina B9. Innym określeniem jest też folacyna lub witamina M. Jest to organiczny związek chemiczny, którego aktywną formą jest kwas lewomefoliowy. W jego skład wchodzą też inne pokrewne związki i w takich postaciach również są przyswajane przez organizm – jednak różna jest ich biodostępność.

Dostarczony do organizmu kwas foliowy jest syntezowany przez bakterie jelitowe. Wówczas powstaje folian. Ludzie nie mogą go wytwarzać samodzielnie, dlatego musi być dostarczany organizmowi. Może odbywać się to na dwa sposoby. Wraz z pożywieniem (dlatego warto wiedzieć kwas foliowy gdzie występuje) lub dzięki dodatkowej suplementacji specjalnymi preparatami (tu istotne jest kwas foliowy, który wybrać).

Prawidłowy poziom kwasu foliowego jest potrzebny do tego, aby organizm prawidłowo funkcjonował. Jednak warto zdawać sobie sprawę również z tego, że jest on wykorzystywany również w leczeniu niektórych schorzeń i celach profilaktycznych. Witamina ta jest potrzebna wszystkim komórkom w ciele człowieka. Niska podaż powoduje niedobór kwasu foliowego. Objawy, które wówczas się pojawiają, powodują zaburzenie normalnego funkcjonowania i mają też odległe skutki zdrowotne. Warto mieć na uwadze, że szkodliwy jest też nadmiar kwasu foliowego. Dlatego jego suplementacja powinna odbywać się pod okiem lekarza i zgodnie z zaleceniami.

Kwas foliowy jest wykorzystywany w leczeniu anemii (niedokrwistości) megaloblastycznej, ponieważ pobudza produkcję czerwonych krwinek. Jest to poważne zaburzenie spowodowane niedoborem witaminy B12, kwasu foliowego lub obu z nich jednocześnie. Wówczas jego suplementacja jest konieczna, aby przywrócić stan zdrowia i prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Bardzo ważną rolę odgrywa kwas foliowy w ciąży. Jest on nie tylko niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu przyszłej mamy i rozwoju jej dziecka. Jest to najważniejszy element profilaktyki wad cewy nerwowej u płodu. Cewa nerwowa to struktura, z której rozwija się układ nerwowy. W pierwszych tygodniach ciąży dochodzi do jej zamknięcia. Gdy proces ten jest z różnych powodów zaburzony, dochodzi do – czasami ciężkich – uszkodzeń. Wady cewy nerwowej to m.in. rozszczep kręgosłupa, przepuklina oponowo-rdzeniowa, bezmózgowie. W Polsce już od 1997 roku jest rekomendowana suplementacja kwasu foliowego (Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej). Jego rola w zapobieganiu wad cewy nerwowej jest udowodniona naukowo.

Kwas foliowy (witamina B9) jest szczególnie ważny dla prawidłowych podziałów komórek – syntezy DNA i transkrypcji RNA. Jest także istotny w procesie metabolizowania aminokwasów, które również biorą udział w podziałach komórkowych. Z kwasem foliowym związana jest także homocysteina, która jest aminokwasem. Musi być ona utrzymywana na niskim poziomie, co jest możliwe m.in. dzięki witaminie B9.

Znany jest także wpływ kwasu foliowego na płodność. Dlatego suplementacja jest wskazana już w okresie starań o dziecko. Foliany biorą udział w spermatogenezie. Prawidłowy poziom kwasu foliowego u kobiet sprzyja dojrzewaniu oocytów, ale także implantacji zarodka.

Badania wykazały także, że witamina B9 jest elementem profilaktyki chorób układu krążenia, choróļ metabolicznych (cukrzycy) i nowotworów (zwłaszcza raka jelita grubego, piersi, jajnika, trzustki, mózgu, płuc, szyjki macicy i prostaty). Poprawia też ogólne funkcjonowanie układu nerwowego – zwłaszcza funkcji poznawczych. Jest ona szczególnie ważna dla osób borykających się z chorobą Alzheimera lub znajdujących się w grupie ryzyka jej wystąpienia. Warto pamiętać, że kwas foliowy jest potrzebny również do syntezy neuroprzekaźników (m.in. dopaminy).

Niedobór kwasu foliowego – objawy

We wszystkich grupach wiekowych groźny jest niedobór kwasu foliowego. Objawy, które pojawiają się przy niskim poziomie tej witaminy są dokuczliwe i istotnie zaburzają funkcjonowanie organizmu. Objawy niedoboru kwasu foliowego są wskazaniem do konsultacji ze specjalistą.

Niedobór kwasu foliowego – objawy:

• spadek czerwonych krwinek i niedokrwistość megaloblastyczna,
• zahamowanie wzrostu,
• brak możliwości do odnawiania się i regeneracji komórek,
• zaburzenia wchłaniania innych substancji odżywczych,
• bezsenność,
• pogorszenie się pamięci,
• stany zapalne skóry i błon śluzowych,
• lęk i obniżenie nastroju.

Niedokrwistość megaloblastyczna jest jednym z poważniejszych zaburzeń, do których prowadzi niedobór kwasu foliowego. Objawy, które się pojawiają to: osłabienie, ciągłe uczucie zmęczenia, zawroty głowy, bladość skóry, pogorszenie kondycji włosów i paznokci.

Wady cewy nerwowej u płodu są innym poważnym zaburzeniem, do którego prowadzi niedobór kwasu foliowego. Objawy można rozpoznać jeszcze przed urodzeniem dziecka na podstawie badania USG. 

Kwas foliowy – gdzie występuje

Wiele osób zastanawia się – kwas foliowy: gdzie występuje. Warto zdawać sobie sprawę, że jest to substancja obecna w wielu produktach spożywczych, które są spożywane na co dzień. Występuje on w formie soli kwasu foliowego. Dobre źródła kwasu foliowego to przede wszystkim ciemnozielone warzywa. Bardzo dużo jest go w:

• szpinaku,
• sałacie,
• brokułach,
• brukselce,
• szparagach,
• bobie,
• zielonym groszku,
• natce pietruszki.

To nie jedyne produkty zawierające kwas foliowy. Gdzie występuje jeszcze ta substancja? Aby dostarczyć go organizmowi, trzeba jeść: nasiona roślin strączkowych, pomarańcze, awokado, buraki, soczewicę, pomidory, fasolę, soczewicę, soję, drożdże, żółtka jaj, pszenicę, orzechach, nasionach słonecznika, bananach, żółtkach jaj i wątróbce. W niektórych krajach produkty spożywcze wzbogaca się dodatkowo o kwas foliowy. Gdzie występuje? Przede wszystkim w chlebie.

Każdego dnia należy dostarczać organizmowi wraz z pożywieniem kwas foliowy. Gdzie występuje to nie jedyna ważna informacja. Istotne jest także, jak spożywać produkty, które go zawierają. Witamina ta ulega zniszczeniu pod wpływem wysokiej temperatury. Jego zawartość po ugotowaniu maleje nawet o 70%. Dlatego zalecane jest, aby zielone warzywa spożywać na surowo. Warto pamiętać, że dieta powinna być zróżnicowana i dopasowana do indywidualnych potrzeb organizmu. Pozwala to nie tylko uniknąć niedoboru kwasu foliowego, ale też innych witamin i minerałów.

Kwas foliowy – który wybrać?

Suplementacja kwasem foliowym jest wskazana w kilku przypadkach. Przede wszystkim powinny z niej skorzystać kobiety w ciąży, matki karmiące piersią oraz osoby starające się o dziecko (dotyczy to także mężczyzn). Niektóre zalecenia mówią o tym, że witamina B9 powinna być przyjmowana przez wszystkich ludzi w wieku rozrodczym, ponieważ wpływa dobrze nie tylko na płodność, ale cały organizm. Nie zawsze można dostarczyć ją w wystarczającej ilości wraz z pożywieniem. Dlatego trzeba sięgnąć po specjalistyczne preparaty. Ważne jest – kwas foliowy, który wybrać.

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających kwas foliowy. Który wybrać? Przede wszystkim ten pochodzący z dobrego i sprawdzonego źródła. Najlepszym miejscem zakupu jest apteka lub sklep specjalizujący się w suplementach diety.

Kwas foliowy – który wybrać? Najlepszym wyborem jest preparat, który dostarcza dzienną dawkę pokrywającą zapotrzebowanie organizmu. Powinno to być 0,4 mg. Najlepiej, jeżeli taką ilość zapewnia jedna kapsułka lub tabletka.

W kwestii kwas foliowy – który wybrać, jest jeszcze jeden istotny parametr. Mowa o formie suplementu diety. Najbardziej popularną są kapsułki lub tabletki. Warto jednak zdawać sobie sprawę także z tego, że jest on dostępny w formie sprayu, kropli i proszku do rozpuszczenia w wodzie. To, jaką suplementację kwasem foliowym wybrać, zależy od indywidualnych preferencji.

Niektóre preparaty zawierają nie tylko kwas foliowy. Który wybrać? Ten, który dostarczy innego potrzebnego w danej chwili składnika. Może to być witamina B12, witamina B6.

Bibliografia:

1. H. Czeczot, Kwas foliowy w fizjologii i patologii, “Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2008, nr 62, s. 405-419.
2. L. Kapka-Skrzypczak i in., Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji, “Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, t. 18, nr 1, s. 65-69.

E. Cieślik, A. Kościej, Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, “Problemy Higieny i Epidemiologii” 2012, nr 93, s. 1-7.